حسین شاه‌پری در گفت‌وگو با خبرنگار سیاست خارجی ایرنا درباره ریشه‌های شکل گیری بحران اواکراین خاطرنشان کرد: اهمیت اوکراین برای روسیه ناشی از واقعیت‌های تاریخی، ژئوپلتیک، فرهنگی و ژئواکونومیک است.
وی با بیان اینکه روسیه و اوکراین دارای پیوندها و اشتراکات عمیق تاریخی، فرهنگی و زبانی هستند، گفت: اولین دولت روس در کی‌یف پایتخت اوکراین تشکیل شد و روس ها به‌ویژه روس‌های ملی گرا، اوکراین را مادر روسیه تلقی می‌کنند و جدا شدن آن از روسیه را به نفع ملت روس نمی‌دانند. ریشه زبان و الفبای روسی و اوکراینی با هم یکی است و پیوندهای عمیقی بین این دو ملت وجود دارد.
این کارشناس مسائل روسیه خاطرنشان کرد: همواره در تحلیل وقایع و تحولات اوراسیا باید تاریخ این منطقه به ویژه تجربه تاریخی اتحاد جماهیر شوروی را به یاد داشت. تحلیل وقایع اوراسیا بدون درک واقعیت های تاریخی زمان اتحاد جماهیر شوروی امکانپذیر نیست. روس‌ها در دوران اتحاد جماهیر شوروی می‌توانستند دسترسی بسیار مناسبی به دریای سیاه و دریای آزوف داشته باشند و از آن طریق می‌توانستند به آب‌های آزاد بین‌المللی را داشته باشند و اوکراین همواره به لحاظ تاریخی و به لحاظ اقتصادی برای روسیه مهم بوده است.
شاه‌پری افزود: این تجربه تاریخی به ویژه بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و استقلال کشورهای بازمانده از این اتحاد نشان داد که روس ها وابستگی زیادی به مناطق پیرامونی خود دارند.
وی، تجربه ناموفق غربگرایی دوران بوریس یلتسین اولین رئیس جمهور فدراسیون روسیه بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی را یادآور شد و گفت: روس ها به سمت محیط پیرامونی خود یعنی محیط بازمانده از اتحاد جماهیر شوروی یا خارج نزدیک خودشان متمایل شدند. روس ها از یک سیاست ناموفق غرب‌گرایانه به سمت سیاست‌های اصلاح‌گرایانه و حمایت از ملت روس تغییر رویه دادند به طوری که این روزها مرسوم است که روس و روسیه نه غربی و نه شرقی بلکه یک تافته جدا بافته از دنیاست.
سیاست انفعالی روسیه مانع گسترش ناتو به شرق نشد
این کارشناس مسائل منطقه به حضور میلیون‌ها روس‌تبار در اوکراین به ویژه جمهوری های دونتسک و لوهانسک اشاره کرد و افزود: گرچه رسانه های غربی، جنگ اوکراین را نتیجه شخصیت اقتدارگرای ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه اعلام می کنند اما بحران در این کشور نتیجه دخالت‌کشورهای غربی برای مهار نفوذ روسیه است.
شاه‌پری به تاکید زبیگنیو برژینسکی و دیگر نظریه پردازان و تصمیم گیران سیاست خارجی آمریکا درباره لزوم تجزیه روسیه اشاره کرد و گفت: برژینسکی همواره تاکید می‌کرد که روسیه هنوز بزرگ است و باید تجزیه شود.
وی، اقدام روسیه برای انجام عملیات در اوکراین را واکنش به اقدامات کشورهای غربی عنوان کرد و افزود: اقدام نظامی روسیه با منطق صورت گرفت زیرا مسکو چهار دوره متفاوت گسترش ناتو را تجربه کرد و سیاست‌های منفعلانه و تهدید و بیانیه خوانی مقامات این کشور نتوانست مانع گسترش ناتو به شرق شود.
این کارشناس مسائل سیاسی گفت: اوکراین به لحاظ تاریخی، سیاسی و اقتصادی برای روسیه اهمیت زیادی دارد و اقدام نظامی کرملین، واکنش به اقدامات چند دهه گذشته ناتو برای گسترش به سمت نواحی شرقی و سیاست مهار روسیه است.
شاه‌پری افزود: در همین چارچوب، روس‌ها در روز گذشته واکنش تندی به فنلاند نشان دادند و اعلام کردند که عضویت این کشور در ناتو را به هیچ وجه قبول نخواهند کرد و با آن به همین شکل برخورد خواهند کرد.
وی درباره سیاست خارجی ایران در قبال اوکراین نیز گفت: جمهوری اسلامی سیاستی هوشمندانه در قبال بحران اوکراین اتخاذ کرده زیرا بحران اوکراین تفاوت زیادی با بحران قره‌باغ دارد. قره باغ به عنوان محیط پیرامونی، امنیتی، اقتصادی و ژئواکونومیک ایران شناخته می‌شود و به همین خاطر بحران اوکراین از درجه اهمیت کمتری در تامین منافع ملی جمهوری اسلامی نسبت به بحران قره‌باغ برخوردار است.
این کارشناس مسائل بین الملل، «نه به جنگ و سلطه ناتو» را سیاست جمهوری اسلامی در قبال بحران اوکراین ذکر کرد و افزود: موضع‌گیری ایران در قبال بحران اوکراین، نشان‌دهنده استقلال سیاسی جمهوری اسلامی در قبال بحران‌های بین‌المللی بود.
واکنش ضعیف غرب نشان‌دهنده اضمحلال نظام تک‌قطبی است
شاه‌پری با اشاره به اضمحلال نظام تک قطبی تصریح کرد: ما از نظام بین المللی که از جنگ جهانی دوم با هدایت آمریکایی‌ها روی کار بوده و آمریکا تعیین می‌کرد که نظام بین‌المللی با چه سازوکاری اداره شود عبور کردیم. واکنش غربی ها و کشورهای اروپایی وآمریکایی و پراکندگی آرا و بیانیه ها و مواضع این کشورها نشان می‌دهد که این کشورها از نظام بین‌المللی یکپارچه وستفالیایی که بعد از جنگ جهانی دوم شکل گرفته بود، فاصله گرفته اند.
وی گفت: نظام تک قطبی به سمت اضمحلال می رود و شاهد بودیم آمریکایی ها و اروپایی ها واکنش قاطعی به بحران اوکراین نشان ندادند و به بیانیه خوانی و تهدید و تحریم بسنده کردند.
این کارشناس سیاست خارجی با بیان اینکه موضع کشورهایی مثل ایران، روسیه و چین و تا حدودی هند نشان داد که بلوک‌بندی جدید قدرت در حال شکل‌گیری است، افزود: جمهوری اسلامی هم مثل دیگر کشورهای مستقل جهان از برقراری صلح و جلوگیری از کشتار غیرنظامیان حمایت کرد.
شاه‌پری، القای حرکت ایران در راستای منافع روسیه توسط رسانه های غرب را یادآور شد و گفت: دولت غربگرای اوکراین سیاست های غلطی در پیش گرفت و به واقعیت‌های ژئوپلیتیک و سیاسی بی توجه بود و تحولات این کشور درس بسیار مهمی برای ماست که نظام بین‌المللی از نظام تک قطبی آمریکامحور بعد از جنگ جهانی دوم خارج شده است.
وی افزود: افرادی مثل جوزف نای در کتاب «آیا قرن آمریکا به پایان رسیده است» به این موضوع اذعان دارند که آمریکایی ها در سراشیبی سقوط قرار دارند و ثبات هژمونیک خود را از دست خواهند داد. برنی سندرز هم در کتاب مشهورش اشاره کرد که قرن آمریکا به پایان رسیده است. عدم درک واقعیت‌های جدید نظام بین الملل توسط مقامات اوکراین و افغانستان باعث سقوط آنها شد.
فرصت برای حضور ایران در بازار انرژی اروپا مهیاست
این کارشناس مسائل منطقه درباره تاثیر بحران اوکراین بر اقتصاد انرژی نیز گفت: ایران، روسیه و قطر به تنهایی ۷۰ درصد ذخایر گاز جهان را در اختیار دارند. اروپا یکی از مصرف‌کنندگان بزرگ گاز جهان است که عمده گازش را از روسیه تامین می کند. این بحران، قطعا در آینده برای روسیه تحریم‌های سنگینی را در پی خواهد داشت و اروپایی‌ها را به تلاش بیشتر برای یافتن منابع جایگزین ترغیب خواهد کرد.
شاه‌پری به تحریم خط گازی نورداستریم ۲ و شرکت های گازی روسیه اشاره کرد و افزود: مهمترین منبع جایگزین اروپایی‌ها برای دریافت گاز، ایران است. روس‌ها نیز سال گذشته قراردادی ۴۰۰ میلیارد دلاری با چین امضا کردند و دنبال جایگزینی چین به جای اروپا هستند و این فرصت خوبی برای حضور ایران در بازار انرژی اروپاست.
وی خاطرنشان کرد: باتوجه به نیاز اروپایی ها به گاز ایران، جمهوری اسلامی می تواند بازی جدیدی را برای امتیازگیری از غرب شروع کند. آمریکا به این موضوع اذعان دارد و درک واقعیت های ژئوپلیتیک جهان، آنها را به این سمت سوق می‌دهد که ایران را وارد مدار تامین گاز و انرژی اروپا کنند.
این کارشناس مسائل سیاسی گفت: با اینکه روس ها ایران را در حوزه گازی رقیب خود می‌دانستند اما با بحران به وجود آمده، می‌پذیرند که ایران می‌تواند بازیگر مهمی در این حوزه باشد و آنها گازشان را به چین و ایران، گازش را به اروپا بفروشد.
شاه‌پری، نیاز اروپا به گاز ایران را اهرمی قوی برای جمهوری اسلامی در مذاکرات هسته ای ارزیابی کرد و افزود: این موضوع می تواند در میز مذاکره به نفع ایران تمام شود و به برداشته شدن سریع‌تر تحریم ها منجر شود.
وی، سیاست همسایگی مبتنی بر تعامل پایدار با همه کشورهای جهان به ویژه همسایگان را هوشمندانه دانست و گفت: نمود این سیاست در سفر رئیس جمهور به قطر ظاهر شد که حاصل آن قراردادهای گازی برای انتقال گاز به کشورهای دیگر بود. سفر رئیس جمهور به ترکمنستان و احیای قرارداد سواپ گازی بین ترکمنستان، آذربایجان و ایران هم از این دست است.
