ایمان گودرزی؛ سال‌هاست که موضوع خصوصی سازی دو تیم استقلال و پرسپولیس، نقل محافل ورزشی است. مدیران و وزیران ورزشی با هر رفت و آمد، وعده شیرین خصوصی‌سازی می‌دهند که تا همین امروز هم عملی نشده است. این دو باشگاه پر طرفدار که تحت نظارت مستقیم وزارت ورزش اداره می‌شوند، با مشکلات و موانع متعددی از جمله بدهی‌های سنگین مالی مواجه هستند.

اردیبهشت ۸۸ در تلاطم روزهای انتخابات دهم ریاست جمهوری، با دستور رئیس جمهور وقت و در جهت اجرایی کردن اصل ۴۴ قانون اساسی خصوصی سازی دو باشگاه مطرح کشور کلید خورد. البته پیش از این نیز علی پروین پیشکسوت اسطوره ای سرخ ها از تمایل خود به خرید این باشگاه سخن گفته بود و اظهار کرده بود اگر دولتی ها به این موضوع رضایت بدهند پولش را جور خواهد کرد!

مسیر خصوصی سازی دو باشگاه بزرگ فوتبال ایران در زمان ریاست گودرزی بر وزارت ورزش، با شدت بیشتری پیگیری شد و امیر رضا خادم در آن زمان نماینده تام الاختیار وزارت ورزش در واگذاری این دو باشگاه پر طرفدار شد اما تلاش های این قهرمان سابق کشتی جهان در عرصه خصوصی سازی سرخابی‌ها – همچون مصاحبه های خادم که بجای گره گشایی از موضوع واگذاری، بر ابهامات می افزود – به نتیجه ای نرسید.

روند خصوصی‌سازی:

۲۵ آذرماه سال ۱۳۹۷ بود که مسعود سلطانی‌فر، وزیر ورزش و جوانان، اعلام کرد که پیشنهاد این وزارتخانه مبنی بر واگذاری دو شرکت استقلال و پرسپولیس که به تایید رییس جمهور رسیده بود، بعد از طی کردن مراحل کارشناسی در کمیسیون اقتصادی در هیات دولت به تصویب رسید و با توجه به این مصوبه هیات وزیران، سازمان خصوصی‌سازی وابسته به وزارت امور اقتصادی و دارایی تمامی مراحل ارزیابی، قیمت‌گذاری، تعیین شرایط و نحوه واگذاری به متقاضیان را بر عهده خواهد داشت."

با این وجود در روزهای پایانی سال ۹۷ سازمان خصوصی‌سازی اعلام کرد این دو باشگاه توسط کارشناسان قیمت‌گذاری شده و قرار است در اولین فرصت در سال ٩٨ جلسه هیأت واگذاری برگزار و این قیمت در این جلسه تأیید یا رد شود. در این رابطه رئیس سابق سازمان خصوصی‌سازی نیز عنوان کرد که مقدمات واگذاری این دو باشگاه هنوز فراهم نشده است و مشغول آماده‌سازی این دو باشگاه برای واگذاری هستیم و در نهایت ۱۱ شهریورماه سال ۹۸ وزیر ورزش و جوانان با اشاره به برگزاری نشست تخصصی با کمیسیون اصل ۴۴ درباره واگذاری دو باشگاه استقلال و پرسپولیس، تاکید کرد که با توجه به فراهم نبودن شرایط و تفاهم با مجلس و نهادهای نظارتی، این واگذاری حداکثر تا پایان سال ۹۸ به تعویق افتاده است.

ورود سهام سرخابی‌ها به بازار سرمایه اما تا پایان سال ۹۸ نیز محقق نشد و مسئولان امر از عرضه اولیه سهام دو باشگاه استقلال و پرسپولیس تا پایان نیمه نخست سال ۹۹ خبر دادند، اما نه تنها نیمه نخست بلکه در نیمه دوم سال گذشته نیز، وعده‌های داده شده محقق نشد. وعده واگذاری دو باشگاه به بخش خصوصی اما به همین‌جا ختم نشد و مجددا چند مرتبه از سوی مسوولان وزارت ورزش و جوانان اعلام شد که نهایتا تا قبل از پایان دولت دوازدهم، دو باشگاه استقلال و پرسپولیس خصوصی خواهند شد.

موانع خصوصی سازی:

نخستین و اصلی‌ترین مشکل استقلال و پرسپولیس برای ورود به بورس نداشتن ساختار اقتصادی و حتی ورزشی مناسب است. هیچ هوادار فوتبالی در ایران نیست که نداند این دو باشگاه بزرگ پایتخت با مشکلات مالی عدیده‌ای روبرو هستند و بارها پنجره نقل و انتقالاتی آنها به خاطر بدهی به بازیکنان خارجی، از طرف فیفا بسته شده است و روزی نیست که خبر جدیدی در باره طلبکارهای داخلی و خارجی استقلال و پرسپولیس روی خروجی رسانه‌ها قرار نگیرد. علاوه بر این ساختار مالی سرخابی‌ها شفافیت لازم برای ورود به بورس را نداشته و حتی مدیران این دو باشگاه بارها اذعان کرده اند که در راستای دریافت مجوز های لازم از ای اف سی اقدام به سند سازی و دستکاری گزارش های مالی نموده اند. مشکل دیگر این دو باشگاه عدم شفافیت دارایی هاست.

تا قبل از واگذاری دو ورزشگاه امام رضا به استقلال و شهید کاظمی به پرسپولیس، دارایی‌های این دو باشگاه تنها چند میلیون بود. اما با واگذاری این دو ورزشگاه، به ناگاه چند میلیارد به دارایی‌های این دو افزوده شد و این خود مانعی شد تا امکان فروش سهام این دو باشگاه میسر نشود.

پاسکاری توپ واگذازی استقلال و پرسپولیس بین بورس و فرابورس:

طی سال های بعد تلاش ها برای خصوصی سازی ظاهرا ادامه داشته است و هر از چندی شاهد یک مصوبه برای واگذاری این دو باشگاه بزرگ و پرطرفدار ورزشی بوده ایم. یک روز بورس و روز دیگر فرا بورس بستر واگذاری این دو باشگاه اعلام شده اما در نهایت و بر خلاف وعده ها، این دو باشگاه همچنان خصوصی نشده اند. واکنش ها به اجرا نشدن اصل ۴۴ برای این دو باشگاه از سوی برخی نمایندگان مجلس نیز ادامه داشته است. به طوری که بهروز نعمتی در تیرماه ۹۷ نسبت به روند کند واگذاری این دو باشگاه گفته بود: آنچه باعث شده این دو باشگاه تا امروز خصوصی نشوند چسبندگی وزارت و سازمان ورزش به آنها بوده است … دوستان به قدری تمایل به بودن کنار این دو باشگاه و عکس گرفتن و خاطره نگاری با آنها دارند که فکر می‎کنم به این موارد به عنوان جدی ترین موضوع توجه دارند!

وعده دولت سیزدهم:

سرانجام با تمام وعده های دولت دوازدهم خصوصی سازی سرخابی ها در این دولت عملی نشد و با روی کار آمدن دولت سیزدهم سخنگوی دولت بهادری جهرمی قول داد که خصوصی سازی در حال انجام است و اظهار داشت که استقلال و پرسپولیس تیم‌های مردم هستند و باید به مردم هم واگذار شوند. وزارت ورزش، وزارت اقتصاد و سازمان خصوصی سازی به طور جدی پیگیر ماجرا هستند.

ارزش گذاری اولیه:

با اعلام حسین قربان زاده معاون وزیر اقتصاد و رئیس کل سازمان خصوصی سازی نماد دو باشگاه استقلال و پرسپولیس فروردین امسال ارزش گذاری شدند؛ پرسپولیس ۱۸۰۰ میلیارد تومان و استقلال ۱۶۰۰ میلیارد تومان توسط ۶ نفر کارشناس رسمی دادگستری (برند، راه و ساختمان و...) ارزش گذاری شدند. بخش عمده ای از رقم هم مربوط به برند باشگاه است. ۱۱۰۰ میلیارد تومان از ۱۸۰۰ میلیارد پرسپولیس و ۱۰۰۰ میلیارد تومان از ۱۶۰۰ میلیارد استقلال مربوط به برند است.

بدهی‌های استقلال و پرسپولیس مانع ورودشان به فرابورس شد:

با اعلام حجت اسماعیل‌زاده، درباره روند پذیرش دو تیم باشگاهی استقلال و پرسپولیس در فرابورس با توجه به مختصات مالی غیراستاندارد این دو تیم ورزشی، آن‌ها امکان حضور در بازار اصلی را ندارند و بعد از جمع‌بندی‌ها قرار شد این شرکت‌ها پس از درج، ابتدا وارد بازار پایه شوند.

باشگاه پرسپولیس در حالی ۳ هزار و ۲۱۰ میلیارد تومان ارزش گذاری شده است که علی اصغر یوسف نژاد نماینده دوره دهم مجلس شورای اسلامی در مصاحبه‌ای که ۲۲ اردیبهشت ماه ۱۳۹۹ داشت میزان بدهی‌های این باشگاه را به شرح زیر اعلام کرد:

* ۱۳۵ میلیارد تومان زیان انباشته دارد
 * ۱۹۰ میلیارد تومان بدهی پرسپولیس است
 * ۷۵ میلیارد بدهی مالیاتی دارد

با استناد به صحبت‌های یوسف نژاد این اعداد مربوط به ابتدای سال ۱۳۹۹ است که شامل بدهی‌های پنهان نیز می‌شود. البته در ادامه همین مصاحبه نیز درباره اموال و دارایی‌های فیزیکی پرسپولیس نیز مختصر صحبت شده است که طبق آن دارایی‌های سخت افزاری سرخپوشان نیز به شرح زیر است:

* دفتر مرکزی واقع در میدان پیروزان
 * ورزشگاه درفشی فر
 * دو آپارتمان در فرمانیه
 *ورزشگاه شهید کاظمی با گنجایش ۱۵ هزار نفر

با این تفاسیر می‌توان متوجه شد بخش عمده‌ای از قیمت گذاری بر اساس ارزش معنوی باشگاه پرسپولیس بوده است که به میزان هوادار در سطح جامعه، انتظار استقبال از سهام و … مرتبط می‌شود. البته بدون شک توجه به ارزش قراردادهای داخلی در باشگاه و ارزش قرارداد با اسپانسرها نیز مورد توجه قرار گرفته اما توضیحی در این باره از سوی سازمان خصوصی سازی ارائه نشده است.

این موضوع برای باشگاه استقلال تهران نیز با همین شرایط حاکم است و می‌توان با مراجعه دوباره به صحبت‌های نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی از بدهی و دارایی‌های آن مطلع شد که به شرح زیر است:

دارایی‌های استقلال:
* یک ساختمان در سعادت آباد
 * ورزشگاه مرغوبکار
 * کمپ ناصر حجازی

بدهی‌های استقلال:
* ۱۵۵ میلیارد تومان زیان انباشته
 * ۱۹۰ میلیارد تومان بدهی استقلال
 * حدود ۵۰ میلیارد بدهی مالیاتی

با اعلام حسین قربانزاده رئیس سازمان خصوصی سازی ارزش‌گذاری کارشناسی سرخابی ها، در هیات واگذاری مصوب شد، پرسپولیس ۳۲۰۰ میلیارد تومان و استقلال ۲۸۰۰ میلیارد تومان ارزش‌گذاری شدند. انضباط مالی، شفافیت، رعایت قواعد حاکمیت شرکتی مشارکت مردم و حل برخی مسائل مالی مهمترین دستاورد این ارزش گذاری بود.

علت گرانتر بودن پرسپولیس نسبت به استقلال:
در پاسخ به این پرسش، رئیس سازمان خصوصی‌سازی اعلام کرده: «در این ارزش‌گذاری شاخص‌های مختلفی مورد توجه قرار گرفته است. از مساله دارایی‌های دو باشگاه، موضوع ارزش نیروی انسانی و همچنین مسائل مربوط به مطالبات و بدهی‌ها و مسائل مالیاتی که به هر حال به عنوان یک معضل همواره این دو باشگاه را تهدید کرده است. انتظار ما این است که هواداران دو باشگاه با توجه به حرکت تازه‌ای که آغاز شده، همراهی در این مسیر و خصوصی‌سازی واقعی این دو باشگاه پرطرفدار فوتبال ایران است تا آنها برای نخستین بار بعد از دهه‌ها فرصتی برای نفس تازه کردن و توسعه و کار برای آینده را حس کنند. هواداران فوتبال باید در نظر داشته باشند که این ارزش‌گذاری توسط کارشناسان رسمی دادگستری انجام گرفته است.»

استقلال و پرسپولیس معارفه شدند وخبری از ۵ درصد پیشکسوتان نبود:

با اعلام میثم فدایی مدیرعامل فرابورس در گام نخست ۱۰ درصد ابتدایی به کل مردم و هر کسی که بخواهد برای افزایش سرمایه مشارکت کند و واگذاری ۵ درصدی به پیشکسوتان، بازیکنان و اعضای تیم در مرحله بعد صورت می‌گیرد.

مقدمات اولیه برای عرضه سهام سرخابی‌ها در فرابورس:

با اعلام روابط عمومی سازمان بورس برای آنکه تأمین مالی پرسپولیس و استقلال به سود باشگاه‌ها باشد به صورت عرضه اولیه نخواهد بود و بعد از آن افزایش سرمایه اعلام می شود و در نهایت مردم از افزایش سرمایه از محل صرف سهام اقدام به خرید سهام سرخابی‌ها خواهند کرد، و بالاخره برند باشگاه پرسپولیس نزد سازمان بورس ثبت شد تا مقدمات عرضه سهام این باشگاه در بازار فرا بورس فراهم شود.

واکنش مجلس به واگذاری دو تیم:

حجت الاسلام سید کاظم موسوی در جلسه علنی امروز (سه شنبه ۳ اسفندماه) مجلس شورای اسلامی و در جریان بررسی لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ درباره واگذاری باشگاه‌های استقلال و پرسپولیس گفت: دولت برای واگذاری سهام باشگاه‌های استقلال و پرسپولیس باید به گونه‌ای اقدام کند که سهام این دو باشگاه به هوادارانشان واگذار شود و اگر سازمان خصوصی سازی سهام استقلال و پرسپولیس را از طریق بازار بورس به یک یا دو نفر واگذار کند از آنجایی که ممکن است اهلیت آن افراد در واگذاری مورد توجه قرار نگیرد، ممکن است واگذاری سرخ آبی‌ها با شکست مواجه شود.

محمد باقر قالیباف در پاسخ به پیشنهاد این نماینده، گفت: بر این اساس قانون بودجه سال ۱۴۰۰ سازمان خصوصی سازی باید سهام باشگاه‌های استقلال و پرسپولیس را از طریق بازار بورس واگذار کند و در حال حاضر فرآیند خصوصی سازی باشگاه‌های استقلال و پرسپولیس از طریق سازمان خصوصی سازی و در بستر بازار بورس در حال اقدام است و نیازی نیست که ما مجدداً در این باره قانون گذاری کنیم.

سرنوشت تلخ تیم های خصوصی لیگ برتر:

با همه ی این جنجال ها و انتظارها برای خصوصی شدن سرخابی ها اما تاریخ لیگ برتر نشان دهنده این است که همیشه تیم های دولتی عملکرد بهتری نسبت به تیم های خصوصی داشتن زیرا مالکان تیم‌های خصوصی درآمد خاصی از باشگاه‌داری کسب نمی‌کنند و در کنار مدیریت معمولا ضعیف و مسئله‌دار، بعد از مدتی قید تیمداری را می‌زنند. در چند فصل اخیر  محسن پهلوان(پدیده خراسان)، شهرام قویدل(داماش گیلان)، مهدی زمان (ابومسلم)، امیرمنصور آریا (داماش گیلان و شاهین بوشهر)، علی شفیع‌زاده (استقلال اهواز)، محمدرضا زنوزی (تراکتور سازی ) و فرهاد حمیداوی ( شهر خودرو ) هم با مشکلاتی مشابه روبه‌رو شدند و بسیاری از تیم‌های قدیمی فوتبال را منحل و یا ورشکست کردند.

با شرایطی که در حال حاضر واگذاری این باشگاه‌ها به بخش خصوصی دارد، این احتمال هست که آن‌ها سال آینده هم نتوانند به لیگ قهرمانان آسیا بروند. هرچند باید منتظر ماند و دید با ورود نماد دو باشگاه به فرابورس آیا اتفاق مثبتی رخ می‌دهد یا نه.