آسیبی که سریال سیروس مقدم به یک حمام تاریخی زد

حسین زندی، فعال میراث فرهنگی، عکس‌هایی را از وضعیت وخیم حمام تاریخی روستای شَوَرین منتشر کرد که هنگام ساخت یک سریال تلویزیون آسیب دیده است.

زندی درباره آن‌چه در این حمام رخ داده است، گفت: «این حمام در روستای شورین (حدود ۵ کیلومتری شهر همدان) واقع شده که در دوره قاجار توسط خاندان قراگوزلو بنا شده و در فهرست آثار ملی نیز ثبت شده است. اهالی روستای شورین تا چند سال پیش از این حمام استفاده می‌کردند. لوکیشن این حمام با ساخت سریال تلویزیونی «علی‌البدل» ساخته آقای سرویس مقدم و به تهیه‌کنندگی خانم الهام غفوری معروف شد، البته بی‌آن‌که از آن در این سریال نامی برده شود. این حمام پس از پایان فیلم‌برداری به زباله‌دانی تبدیل شده و غیرقابل استفاده است.»

او ادامه داد: «باعث تاسف است که یک اثر هنری می‌سازیم، اما یک اثر تاریخی را به زباله‌دانی تبدیل می‌کنیم. البته زباله‌ها را می‌شود جمع کرد، اما تغییراتی که در سازه داده‌اند و آسیب‌ها و تخریب‌هایی که آن مجموعه‌سازان تلویزیونی ایجاد کرده‌اند، به هیچ‌وجه قابل جبران و بازگشت نیست. از هیچ تخریبگر میراث‌فرهنگی برنمی‌آید چنین کاری انجام دهد که یک حوض را به استخر بزرگ تبدیل کند، آن هم بدون نظارت و بی‌آن‌که گزارشی به میراث فرهنگی بدهد. واقعا مایه تاسف و تعجب است. از یک هنرمند بعید است که به میراث تاریخی و هویت خود توجه نکند.»

او با اشاره به بخشی از تخریب‌هایی که  رخ داده است، گفت: «از همان ورودی حمام، دیوارها کامپوزیت شده، بخشی از دیوارها رنگ شده است، سکوها را کنده و از بین برده‌اند، دو استخر بزرگ ساخته شده است. یک حوض کوچک وسط حمام بوده که دیواره‌های اطراف آن را کنده و بتن کرده‌اند، دیوار آجری داخل حمام کاملا نابوده شده است. در بخش دیگری از آن حفره‌هایی ایجاد شده که احتمالا برای نصب ستون سازه‌های مصنوعی بوده، بر اثر این حفاری، خشت‌های تاریخی را از بین برده‌اند، حفاران غیرمجاز این کار را نمی‌کنند. در واقع خرابکاری کرده‌ و رفته‌اند، بدون آن‌که بقایای این کار خود را جمع کنند و مکان را به حالت اولیه بازگردانند. این حمام تاریخی بوده است.»

این فعال میراث فرهنگی گفت: «من آن مجموعه تلویزیونی را ندیده‌ام، اما به هنر این بزرگواران شک می‌کنم، چون اثر هنری‌ای که از آن‌ها می‌بینم خرابی‌هایی است که در این حمام تاریخی به جا گذاشته‌اند.»

زندی گفت: «حمام رفتن در ایران آداب و آیین داشته، معماری آن هویت داشته، هر مکان آن یک معنی داشته است که در جریان ساخت این مجموعه تلویزیونی تمام آن را به هم ریخته‌اند و به خود زحمت نداده‌اند با پایان کار، بقایا و اثرات خود را جمع کنند. به هر حال، انتظار می‌رود به خاطر اسم و رسمی که دارند این برخورد با میراث فرهنگی صورت نگیرد. البته مسؤولان وقت هم مقصرند، استاندار و مدیر میراث فرهنگی وقت چرا نباید نظارت کنند!؟ این شهر و استان صاحب نداشته است!؟ قرار نیست که میراث و هویت ما قربانی یک سریال تلویزیونی شود.»

بنا بر توضیحات تهیه‌کننده «علی‌البدل»، این مجموعه تلویزیونی خرداد ۹۵ در لوکیشن حمام روستای شورین از توابع همدان کلید خورده بود، یعنی دو سال پس از آن‌که سازمان میراث فرهنگی، ساخت فیلم و سریال‌های تلویزیونی در مکان‌های تاریخی را ممنوع کرد.

بناهای تاریخی در چند دهه گذشته بارها قربانی لوکیشن‌ فیلم‌ها و سریال‌ها شده‌ است، از جمله سریال «مدار صفر درجه» از حسن فتحی که در جریان ساخت آن نقش‌برجسته‌های هخامنشی توسط یکی از عوامل این گروه آسیب دید و آن شخص به اتهام سرقت این نقش‌برجسته‌ها دستگیر شد و در نمونه‌ای دیگر نیز حضور یک گروه فیلم‌برداری در کاخ خشایارشاه که سبب آسیب دیدن این کاخ براثر ریختن رنگ روی سنگ‌ها شد. تازه‌ترین مورد  هم ساخت فیلم «سووشونِ» نرگس آبیار در باغ تاریخی عفیف‌آباد شیراز بود که در پی انتقادها با ارائه توضیحاتی از انجام اصلاحاتی خبر داد..

پیش‌تر نیز نسبت به ساخت مجموعه «جیران» در کاخ گلستان و خانه طباطبایی‌ها در کاشان، مجموعه «خاتون» در عمارت مسعودیه تهران، درحالی که دستور ممنوعیت ساخت فیلم و مجموعه تلویزیونی در مکان‌های تاریخی وجود دارد، اعتراض‌هایی شده بود. این ممنوعیت در سال ۱۳۹۳ از سوی سازمان وقت میراث فرهنگی و گردشگری پس از تخریب‌ها و بدتعهدی‌ای که سریال «معمای شاه» ساخته محمدرضا ورزی در کاخ گلستان به بار آورد، اعمال شد. با این وجود هر از گاهی خبر ساخت فیلم و سریالی در بناها و مکان‌های تاریخی بیرون می‌آید.

۵۸۲۴۵