عقد قرارداد میان مستأجر و موجر نکات بسیاری دارد که ناآگاهی از آن‌ها زمینه‌ساز مشکلات و اختلاف‌هاست. از این رو دانستن مهمترین نکات هنگام بستن قرارداد اجاره ضروری است.
در این مطلب قصد داریم به این موضوع بپردازیم و ۱۰ نکته‌ی مهم درباره‌ی عقد قرارداد اجاره خانه را توضیح دهیم:
این روزها قیمت مسکن به گونه‌ای است که بیشتر افراد ترجیح می‌دهند که به جای خرید خانه، اجاره‌نشین شوند.
بر اساس آمار حدود ۳۰ درصد از مردم کشور مستأجر هستند و این روند در سال‌های اخیر رو به رشد بوده است. به همین دلیل لازم است قوانین لازم برای عقد قرارداد اجاره خانه و نوشتن قولنامه دستی و نوشتن متن تمدید قرارداد و شرایط تخلیه ملک را دانست.
با در نظر گرفتن آمار صاحبخانهها و روابط آن‌ها با مستأجران خود، می‌توان گفت که طیف وسیعی از جمعیت کشور با مسئله‌ای تحت عنوان اجاره درگیر هستند. به همین خاطر آگاهی از قوانین مربوط به اجاره مسکن؛ هم برای صاحبخانهها و هم برای مستأجران امری ضروری است.
۱. چرا باید قوانین عقد قرارداد اجاره را بدانیم؟
بعضی از افراد تصور می‌کنند که آگاهی از قوانین اجاره برای مستأجران ضرورت چندانی ندارد و تنها صاحبخانهها که اصطلاحا «مؤجر» نامیده می‌شوند، باید از قوانین اطلاع داشته باشند. این تصور نادرست است؛ زیرا اجاره خانه یک موضوع دوطرفه است و مسائل مربوط به قرارداد اجاره با هردو طرف قرارداد ارتباط دارد.
بنابراین فرقی ندارد که مستأجر باشید یا مؤجر؛ در هر صورت باید نسبت به این قوانین بخصوص در هنگام عقد قرارداد اجاره خانه آگاه باشید تا در صورت وجود مشکلات احتمالی بتوانید از حق خود دفاع کنید.
۲. قولنامه دستی چیست؟
این عبارت همان طور که از نامش هم پیداست، برگه‌ای است که در آن طرفین قول‌ها و یا به عبارت بهتر، تعهدات خود را نسبت به یکدیگر در آن ذکر کرده و پای آن را امضا می‌کنند.
قولنامه دستی در سه نسخه تنظیم می‌شود که دو نسخه‌ی آن نزد طرفین معامله و نسخه‌ی سوم نزد املاکی محفوظ می‌ماند. قولنامه‌ها از اعتبار قانونی در دادگاه برخوردار هستند و می‌توانند مورد استناد قرار بگیرند. به همین خاطر باید در تنظیم آن‌ها دقت شود و تمام جزییات بصورت شفاف و دقیق آورده شوند.
۳. قرارداد رسمی به چه قراردادی برای عقد قرارداد اجاره گفته می‌شود؟
قراردادهای رسمی قراردادهایی هستند که در دفاتر اسناد رسمی ثبت می‌شوند.
ممکن است برخی افراد فقط به انعقاد قرارداد نزد بنگاه مسکن اکتفا کنند؛ در این صورت، طرفین باید جزییات قرارداد را در برگه‌های مخصوصی که از طرف اتحادیه به املاکی‌ها داده شده، ثبت و پای آن را امضا کنند.
به قراردادهایی که بر روی کاغذ و بدون مراجعه به دفاتر ثبت اسناد منعقد می‌شوند، قراردادهای عادی یا قولنامه دستی گفته می‌شود. در زیر نمونه قرارداد رهن و اجاره در قالب قولنامه دستی آورده شده است.
۴. کد رهگیری برای عقد قرارداد اجاره چیست؟
از سال ۸۷ به بعد بر اساس قانون تصویب شده توسط هیئت دولت، تمام مشاوران املاک موظف هستند معاملات انجام شده را در سامانه‌ای به نام سامانه‌ی ثبت معاملات و املاک کشور ثبت کنند.
این کار از یک سو درستی معامله‌ی انجام شده را تضمین کرده و از سوی دیگر امکان تجزیه و تحلیل اطلاعات مربوط به مسکن را برای دولت و نهادهای نظارتی و آماری فراهم می‌کند.
هر معامله‌ای که در بنگاه‌ها انجام شود، در این سامانه ثبت شده و پس از آن یک کد رهگیری دریافت می‌کند.
اگرچه کد رهگیری بیشتر برای خرید و فروش املاک کاربرد دارد و از جرم‌هایی مانند فروش چندباره‌ی یک ملک جلوگیری می‌کند، با این حال طبق قانون، تمام معاملات اعم از اجاره و خرید باید در سامانه مربوطه ثبت و دارای کد رهگیری باشند.
در شکل زیر نمونه قرارداد رهن و اجاره الکترونیکی آورده شده است که می‌توانید برای عقد قرارداد اجاره خانه از آن کمک بگیرید.
۵. هنگام عقد قرارداد اجاره مشخص کنید که چه کسی باید هزینه‌ی شارژ را پرداخت کند؟
در این مورد قانون خاصی وجود ندارد و خود مستأجر و مؤجر باید بر روی آن به توافق برسند.
به طور کلی پرداخت هزینه‌های مشترک موضوعی است که تکلیف آن باید در هنگام بستن قرارداد مشخص شود. از آنجایی که هزینه‌ی شارژ صرف مخارج عمومی و جاری یک مجتمع مسکونی می‌شود، معمولاً از سوی اجاره‌نشین پرداخت می‌شود.
۶. آیا مستأجر باید هزینه‌ی تعمیرات را پرداخت کند؟
به طور کلی دو دسته تعمیرات وجود دارد؛ تعمیرات جزیی و تعمیرات اساسی. تعمیرات جزیی به تعمیراتی گفته می‌شود که مربوط به استفاده‌های کوتاه مدت است.
مواردی مانند تعویض لامپ، تعویض پوشال‌های کولر و… جزو مصارف جاری محسوب می‌شوند و به همین خاطر مستأجر باید هزینه‌های مربوطه را بپردازد.
تغییر در ساخت ساختمان، هزینه‌ی رنگ‌آمیزی دیوارها، خرابی کلی سیستم گرم‌کننده و… مواردی هستند که جزو تعمیرات اساسی محسوب می‌شوند و صاحب‌خانه باید هزینه‌های آن را پرداخت کند.
۷. نوشتن متن تمدید قرارداد چگونه انجام می‌شود؟
مهمترین نکته برای تنظیم متن تمدید قرارداد آن است که ابتدا مفاد قرارداد اولیه مورد بررسی قرار گرفته و مشخص شود که کدام یک از بندها قرار است تغییر کند.
برخی قراردادها در دوره‌ی دوم نسبت به دوره‌ی اول هیچگونه تغییری نمی‌کنند، به همین خاطر نیازی نیست برای نوشتن متن تمدید قرارداد به صورت مجدد یک قرارداد تکراری و از نو نوشته شود.
بلکه برای نوشتن متن تمدید قرارداد همان قرارداد یا قولنامه دستی قبلی با ذکر یک پاراگراف در پشت همان قرارداد مبنی بر تمدید قرارداد شماره x (شماره قرارداد اولیه)، ذکر تاریخ تمدید در متن تمدید قرارداد و امضای طرفین تمدید می‌شود و این کار از نظر حقوقی نیز معتبر و مورد استناد است.
در صورتی که در هرکدام از بندهای قرارداد مانند اجاره بها، مدت قرارداد و… تغییری ایجاد شود، باید تغییرات مربوطه در همین پاراگراف آورده شوند و در پایان نیز مورد تایید طرفین قرارداد قرار گیرد.
۸. چرا باید در ازای پرداخت اجاره بها رسید گرفت؟
ممکن است برخی تصور کنند که أخذ رسید در ازای پرداخت اجاره بها کار درستی نیست و نشانه‌ی بی‌اعتمادی است؛ اما حقیقت آن است که دریافت رسید تنها مدرک معتبر برای پرداخت اجاره بها است و اگر روزی صاحب‌خانه به هر دلیلی ادعایی مبنی بر عدم پرداخت اجاره بها از سوی مستأجر طرح کرد، می‌توان به این رسیدها استناد کرد.
۹. تغییر اجاره بها به چه صورت انجام می‌گیرد؟
بر اساس قانون، مؤجر حق ندارد که در طول مدت قرارداد قیمت مورد توافق را که در قرارداد قید شده، تغییر دهد؛ اما پس از پایان دوره‌ی قرارداد ممکن است مؤجر قصد افزایش اجاره بها را داشته باشد.
معمولاً مؤجران تقاضای افزایش قیمت و مستأجران تقاضای کاهش قیمت دارند؛ به همین خاطر در صورت بروز این گونه اختلافات، باید به شوراهای حل اختلاف به عنوان مرجع رسیدگی جهت تعدیل اجاره بها مراجعه شود؛ این شورا بر اساس مسائل کارشناسی قیمت‌گذاری منصفانه را انجام خواهد داد.
۱۰. اگر مستأجر ملک را تخلیه نکرد، چه کنیم؟
مؤجر در دو حالت می‌تواند از مستأجر درخواست تخلیه ملک را کند:
- حالت اول زمان اتمام قرارداد اجاره است.
- حالت دوم زمانی است که مستأجر اجاره بها را به مدت حداقل سه ماه پرداخت نکرده باشد؛ در این صورت مؤجر می‌تواند با نوشتن درخواست تخلیه ملک به نزدیک‌ترین شورای حل اختلاف، ملک خود را از تصرف مستأجر بیرون آورد.
در قراردادهای عادی به سرعت می‌توان دستور تخلیه ملک را از مقامات قضایی دریافت کرد؛ اما دستور تخلیه ملک در حالتی که عقد قرارداد اجاره به صورت رسمی انجام شده باشد، زمان بیشتری خواهد گرفت؛ زیرا به مستأجر نیز فرصتی به عنوان تجدیدنظر داده خواهد شد.
