همه زنانه‌های سینمای ایران

ویترین سینمای ایران یا همان جشنواره فیلم فجر نیز همواره پر بوده است از فیلم‌هایی که جهان داستانی آن‌ها بر محوریت زنان می‌گشته است. اگر نگاهی به آثار سینمایی ساخته شده در طی سال‌های گذشته یا آثار حاضر در جشنواره فجر نگاهی بیاندازیم متوجه این موضوع خواهیم شد. به خصوص در جشنواره امسال که موضوعات زنانه در قیاس با سوژه‌های مردانه بسیار منزوی‌تر هستند.

اما با این وجود آثاری که زنان را به عنوان راوی قصه‌هایشان انتخاب کرده‌اند در جشنواره امسال حرف‌های زیادی برای گفتن دارند. به خصوص فیلم «هناس» به کارگردانی حسین دارابی که در جشنواره چهلم حاضر شده است. فیلمی با بازی مریلا زارعی در نقش همسری فداکار که تلاش می‌کند دنیای آشفته پیرامونش را کمی سر و سامان دهد.

فیلم که شخصیت اصلی خود را زنان قرار داده است، بعد از فیلم «دسته دختران» که هر دو از محصولات سازمان سینمایی سوره هستند، به عنوان فیلم‌هایی با سوژه زنانه در جشنواره چهلم مطرح شده‌اند. جشنواره‌ای که برخلاف دوره قبلی آثاری با محوریت شخصیت‌های زن کمتر در آن دیده می‌شود. «ابلق»، «تی تی»، «خانه ماهرخ» و «ستاره بازی» چهار اثری بودند که در جشنواره قبلی به عنوان آثاری زنانه لقب گرفتند.

فیلم «ابلق» ساخته نرگس آبیار، داستان زنی در جنوب شهر را روایت می‌کند که بر سر راه زندگیش مشکلات زیادی وجود دارد. «خانه ماهرخ» موضوع خود را به پشت صحنه سینمای ایران می‌برد و «ستاره بازی» سوژه خود را بر زنانی که قصد مهاجرت دارند قرار داده و تلاش می‌کند تا با تعریف قصه‌ای درام از مشکلات مهاجرت و تبعات فرهنگی آن بر خانواده‌های ایرانی سخن بگوید.

آثاری که همگی شخصیت‌های اول آن‌ها را زنان تشکیل می‌دهد. اما این آثار تنها فیلم‌هایی نیستند که زنان را سوژه خود کرده‌اند. «ویلایی ها» فیلمی منیر قیدی نیز داستانش را بر پایه زندگی زنانی قرار می‌دهد که همسرانشان در جبهه‌ها در حال نبرد با دشمن هستند. یا فیلم «شبی که ماه کامل شد» که برگرفته از داستان واقعی است اما این بار از نگاه یک زن به سراغ قصه‌ای پیرامون گروهک‌های تروریستی می‌رود.

نرگس آبیار که «شبی که ماه کامل شد» را ساخته کارگردانی است که آثارش همگی به زنان اختصاص دارند. از فیلم «شیار۱۴۳» بگیرید که درباره یک مادر شهید است تا «ابلق» و «نفس» که همگی پیرامون داستانی‌های زنانه شکل گرفته‌اند. پوران درخشنده نیز از جمله کارگردانانی است که شخصیت‌هایش را زنان تشکیل می‌دهد. «هیس دخترها فریاد نمی‌زنند!» و «زیر سقف دودی» فیلم‌های این کارگردان هستند.

«هیس دخترها فریاد نمی‌زنند!» داستان تعرضات جسمی و روحی است که به زنان می‌شود و «زیر سقف دودی» که ماجرای زنانی را به تصویر می‌کشد که درگیر خیانت همسرانشان شده‌اند. فیلم‌های دیگری که از آن‌ها می‌توان به عنوان آثاری در دسته سینمای زنانه نام برد، باید به «رگ خواب» و «به همین سادگی» اشاره کرد.

«رگ خواب» ساخته حمید نعمت الله است. فیلمی که سوژه خود را زنی قرار می‌دهد که دچار شکست عشقی می‌شود. شکستی که فروپاشی کامل روحی و دهنی او را در پی دارد. موضوعی که نعمت الله در آن تلاش می‌کند آشفتگی‌های دنیای زنانه را به دید مخاطب خود بگذارد. فیلم «به همین سادگی» رضا میرکریمی نیز در همین راستا اما با کمی تفاوت عمل می‌کند.

«به همین سادگی» داستان زنی میانسال را روایت می‌کند که دچار روزمرگی زندگی خود شده است. زنی که در زندگی سنتی به خانه‌داری و همسرداری مشغول است، اما در پس دنیای خود آشفتگی و افسردگی را تجربه می‌کند. فیلمی که به طور مستقیم با زنان سر و کار دارد و سوژه اش نیز کاملا زنانه است. اما اگر به سال‌های کمی دورتر برویم، آثار زنانه مشهوری را می‌توانیم پیدا کنیم.

«من ترانه پانزده‌ سال دارم» رسول صدرعاملی از این دست آثار است که در سال ۱۳۸۰ ساخته شد. فیلم پیرامون زندگی دختری ۱۵ ساله است که در سن پایین مادر می‌شود. صدرعاملی در این فیلم به سراغ مشکلات مادران جوان و مجرد رفته است. «گیلانه» رخشان بنی‌اعتماد و محسن عبدالوهاب اما برعکس به سراغ زنی پا به سن گذاشته است.

فیلمی که در سال ۱۳۸۳ ساخته شد و بازیگران مشهوری همچون بهرام رادان و فاطمه معتمدآریا در آن بازی کرده‌اند. فیلمی درباره مادرانی که پسران جانباز خود را با چنگ و دندان مراقبت می‌کنند.

اما اگر در سینمای ایران عقب‌تر برویم باز هم آثاری با موضوع زنان پیدا خواهیم کرد. فیلم «سگ کشی» بهرام بیضایی از جمله همین آثار است. فیلمی که در دهه ۷۰ ساخته شد و موضوعش پیرامون زندگی و وقایعی است که برای یک نویسنده فارسی زبان پیش می‌آید. اثری که بسیاری از کارشناسان از آن به عنوان یکی از فیلم‌های مهم سینمای ایران به خصوص در حوزه زنان به شمار می‌آورند.

۵۸۵۸