کمک های گمشده در غبار بی اعتمادی

سرنوشت کمک های جمع آوری شده در هاله ای از ابهام
در خبری که در «سینما دیلی» منتشر شده، نماینده مردم سر پل ذهاب از وضعیتی اعلام نارضایتی کرد که مدتی است در کشورمان باب شده است. پس از زلزله شدید سال گذشته استان کرمانشاه که خرابی های زیادی به بار آورد و بسیاری نیز جان خود را ازدست دادند، بعدی جدید از کمک رسانی توسط مردم به وجود آمد که عدم آگاهی برخی افراد که در راس آن هستند، به گونه ای عامل اصلی به وجود آمدن نوعی بی اعتمادی در مردم شدند.
فرهاد تجری گفته بود: «خانم «ک» تاکنون مبلغ 5 میلیارد جمع آوری کرده است، اما اعلام کرد که 2.5 میلیارد تومان را در مناطق زلزله زده هزینه کرده، در صورتی که بعد از بررسی ها مشخص شد تنها 750 میلیون تومان از مبلغ مورد نظر را خرج کرده است. اکنون این خانم نقش یک خیر به یک پیمانکار تبدیل شده و با انعقاد قرارداد با مالکان و دریافت اختیاراتی شروع به ساخت و ساز کرده است. خانم «ک» افرادی را به بهانه داشتن اسکورت با عنوان بادیگارد با خود همراه می‏کند که این افراد با مردم زلزله زده درگیر شده و آن ها را کتک زده اند که همین موضوع منجر به تشکیل پرونده قضایی برای این شخص و همراهانش شده. این شخص تنها با استاندار یک نشست کلی داشته، اما تنها مسئولان محلی به ریز آمار و جزئیات اشراف دارند.»
پس از زلزله آبان ماه سر پل ذهاب هنرمندان و چهره های سیاسی بسیاری با ارائه شماره کارت و حساب بانکی از مردم خواستند که به زلزله زدگان کمک کنند. این کار که با استقبال خوبی از طرف مردم مواجه شد پس از گذشت چند ماه از وقوع زلزله همچنان ادامه داشت. مبالغی که در حساب های این چهره ها که به اصطلاح «سلبریتی» گفته می شوند، جمع شده است اعداد میلیاردی را نشان می دهد که مدت زیادی است در حساب آنها خوابیده و تنها مبالغ کوچکی از هزینه کرد های آن منتشر شده است. حال اینکه بسیاری از مسئولان که در حادثه اخیر مورد بی اعتمادی مردم قرار گرفتند و اقشار مختلف جامعه که چهره های برجسته کشوری را برای ارائه کمک های نقدی و غیر نقدی خود انتخاب کردند، می‏خواهند بدانند که سرنوشت این پول های هنگفت چه شده است. گفتنی است از میان چهره هایی که برای زلزله زدگان کمک جمع آوری می کردند، تنها چند نفر، آن هم به صوت تصویری کارهایی که انجام داده اند را برای عموم به نمایش گذاشتند، حال اینکه سرنوشت سایر مبالغی که جمع شده، نامشخص است.
پس از دولت و سلبریتی ها مردم به چه کسانی اعتماد می‏کنند؟
با مرور حوادث ملی در سال‏های دورتر، ایرانیان نقاط مختلف کره خاکی تنها دولت و زیرمجموعه‏های آن را برای کمک به مردم آسیب دیده از جمله زلزله، سیل، توفان و ... انتخاب می‏کردند. به مرور این اعتماد به دلایل مختلفی از دولت ها سلب شد. جایگزینی چهره های برجسته به جای دولتمردان از جمله اتفاقاتی نوعی بود که در حوادث ملی در سال های اخیر محسوس بود. هرچند نباید از این موضوع گذشت که هنوز دولتمردان بیشترین کمک ها را دریافت می‌کنند اما اتفاقات اخیر نشان می‌دهد که بخش زیادی از مردم ترجیح می‌دهند یک چهره، یک سلبریتی، یک فرد که وابسته به ارگانی نباشد، کمک‌های نقدی و غیرنقدی آن‌ها را جمع آوری کند.  زلزله اخیر در کرمانشاه مثال شفافی از این ماجرا است. چهره‌هایی چون « علی دایی»، «نوید محمدزاده»، «زیباکلام» ، «جواد خیابانی»، «نیکی کریمی» و بسیاری دیگر با نیت جمع آوری کمک‌های نقدی و غیر نقدی و همچنین حضور در مناطق زلزله زده به کمک شتافتند. مبالغ بسیاری جمع آوری شد و این خود نشان از اعتمادی است که مردم به چهره‌های برجسته کشوری دارند. حال اینکه با گذشت چند ماه از زلزله در استان کرمانشاه وضعیت بخش‌هایی از کمک های مردمی به این شخصیت‌ها نامعلوم است و روزانه اظهارت متفاوتی از سرنوشت این مبالغ می‌شود! آیا اگر همین روال ادامه یابد در حادثه ملی بعدی که با وضعیت فعلی کشور دور از انتظار نیست، مردم به این چهره‌ها اعتماد می‌کنند؟
کوروش محمدی، جامعه شناس در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی روزنامه «ابتکار» در رابطه با این موضوع می گوید: «ریشه یابی این اعتمادها به سلبریتی ها را باید در ناکارآمدی مدیریت بحران در کشور جست‌وجو کرد. مردم کشور ما مردمی به شدت با احساس هستند و در اتفاقات ملی کشور همیشه در صحنه حضور داشته اند، آن ها با ارائه هر آنچه در دسترس دارند به کمک به نیازمندان می شتابند و در مواجهه با اتفاقات اینچنینی مسئولیت زیادی روی دوش خود احساس می‌کنند.»
وی می گوید: «اینکه مدیریت بحران کشور در روزهای ابتدایی وقوع زلزله ضعیف عمل کرد را نمی توان کتمان کرد. با توجه به مشاهدات و خبرهایی که از منطقه زلزله زده به گوش می‌رسید، سازمان مدیریت بحران حتی در توزیع مایحتاج روزانه مردم زلزله زده و اسکان موقت آن ها نتوانست به درستی گام بردارد و به عبارتی قدرت سازماندهی نیروها و توزیع مواد را نداشت. در نتیجه به نگاه مردم مدیریت بحران آمادگی کمک به
زلزله‌زدگان را نداشت.»
این جامعه شناس با اشاره به اینکه عدم آمادگی مدیریت بحران باعث ورود سلبریتی ها به مقوله زلزله شد، ادامه می دهد: «با رویکردی که سلبریتی ها در زلزله کرمانشاه پیش گرفتند، ظلم بزرگی در حق مدیریت بحران کشور شد. این چهره ها به جای تقویت مدیریت بحران کشور و یکپارچه شدن کمک رسانی باعث ایجاد شکافی میان خودشان و مردم و سازمان مدیریت بحران کشور شدند. حال اینکه ما افراد بسیاری را دیدیم که در محل تجمع می کردند و حتی با یک پتو و چند کنسرو برای کمک آمده بودند. اینکه پس از گذشت چند ماه سلبریتی ها با مبالغ دریافتی چه کردند اصلا موضوع بحث نیست و بحث اصلی حول این موضوع است که اعتمادی در میان مردم و دولت شکسته شد.»
وی می‌افزاید: «این نوع هزینه و ورود سلبریتی ها به مدیریت بحران، خسران جبران ناپذیری وارد کرد و به اعتماد ملی نسبت به  دستگاه حاکمیت آسیب رساند. حال این که سلبریتی ها می‏توانستند با جمع آوری مبالغ و در اختیار قرار دادن آنها به مدیریت بحران و حمایت از این مرجع  از ایجاد این شکاف جلوگیری کنند. آنها می توانستند روی اقداماتی که مدیریت بحران انجام می دهد نظارت کنند و اگر نقصی وجود داشت، آن را گوشزد کنند چرا که این مبالغ از جیب مردم برای کمک دریافت شده بود.»
محمدی می گوید: «همین اتفاقات باعث می شود تا در بحران ملی بعدی در کشور حتی اعتمادی که روی سلبریتی ها وجود دارد، برداشته شود. همین موضوع باعث می شود در حادثه بعدی مردم پتو به دست و به طور شخصی به محل حادثه بروند و فرض کنید که چه فاجعه ای رخ خواهد داد و در فرآیند امداد رسانی چه مشکلاتی که به بار نخواهد نشست. اینجاست که سنگ روی سنگ بند نمی شود!»
این جامعه شناس که خود مدتی در محل وقوع زلزله حضور داشت، می افزاید: «مدیریت بحران کشور باید اعتماد سازی کند و این تنها راهکار پیش روی آن ها است. اگر هر یک از این سلبریتی‏ها به طور مستقل بخواهد به کرمانشاه برود و هزینه کند بخش زیادی از این هزینه هدر می رود و هزینه های اولیه ای است که پیش از این سازمان های دولتی برای آن خرج کرده اند. حال اینکه در صورت تجمیع مبالغی که از طرف مردم به سازمان های  دولتی و سلبریتی ها داده شده است، می‌شود بحران را به گونه بهتری مدیریت کرد. در نتیجه باید همه افراد در یک چارچوب به فعالیت در زمان های بحرانی قرار بگیرند تا شاهد بی اعتمادی میان مردم و دولت نباشیم.»
اتفاق بعدی چه زمانی رخ خواهد داد؟ زلزله است یا توفان؟ دولت می تواند از پس مدیریت بحران برآید؟ سلبریتی ها بازهم شماره حساب و کارت بانکی خود را منتشر می کنند؟ مردم به چه کسی اعتماد خواهند کرد؟ سلبریتی ها یا دولتی ها! مردم چه کار خواهند کرد؟ در محل وقوع حادثه تجمع می کنند؟ آیا به خانه اول بازگشتیم؟