گروه پرونده ویژه| مریم عاقلی: «شیرمردی که زخم و جراحت‌های بسیار جبهه‌های جنگ، او را از مسیر تلاش و کوشش در جهت اعتلای کلمه ا... بازنداشت و در مقطعی دیگر از حیات خویش، دلیرانه دل به دریای خطر زد و در جبهه دیپلماسی به یاری مظلومان شتافت. او که شهادتش مانند مقاومتش رسواکننده اسلام آمریکایی و جریان‌های ساخته و پرداخته صهیونیسم بین‌الملل و مظلومیتش باطل‌السحر ادعاهای دروغین حمایت آنان از حقوق بشر شد.» این بخشی از پیام تسلیت وزارت دفاع برای سفیر مجاهدی بود که شبانه‌روز عمر خود را وقف مردم بی‌پناه یمنی کرده بود و روزی نبود که خود را از عسرت و سختی آنها جدا کند. صبح آخرین روز پاییز یعنی ۳۰ آذر، خبر شهادت حاج حسن ایرلو، سفیر ایران در کشور یمن منتشر شد. شهیدی در ظاهر گمنام که خبر شهادت، او را از غربت درآورد و با پیام رهبر انقلاب همه فهمیدیم چه کسی را از دست داده‌ایم. رهبری در پیام تسلیت خود نوشته بودند که «پرونده افتخارآمیز او مجموعه‌ای از مجاهدات سیاسی و تلاش‌های دیپلماسی و تحرک اجتماعی است. دو برادر وی پیش از او به فیض شهادت رسیده‌اند. رحمت خدا بر این برادر جهادگر و خاندان صبور و بصیر و فداکارش باد.» شهید حسن ایرلو، سفیر ایران در یمن با ابتلا به ویروس کرونا و کارشکنی در رسیدن زودتر به وطن به شهادت رسید. این شهید، کارشناس‌ارشد حوزه عربی و مسؤول میز یمن در وزارت خارجه پس از آغاز جنگ در این کشور از سال ۲۰۱۵ و هماهنگ‌کننده کمک‌های انسان‌دوستانه ایران به یمن بعد از جنگ بود. شهید ایرلو همچنین معاون دستیار ویژه وزیر خارجه در امور یمن در سال‌های ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۹ و نهایتا سفیر جمهوری اسلامی ایران در این کشور از تاریخ ۶ آبان ۹۹ بود. به مناسبت چهلمین روز شهادت این مجاهد سفیر با علی ایرلو فرزند شهید گفت و گو کرده‌ایم که مشروح آن در ادامه می آید:
مقام معظم رهبری در خصوص شهید ایرلو از واژه هایی نظیر مجاهدت، جهادگر و تلاشگر در عرصه دیپلماسی استفاده کرده بودند. این شخصیت چندوجهی پدر شما به چه صورت شکل گرفت؟
زندگی شهید بزرگوار دو بخش است. در پیام های حضرت آقا همینطور است که یکی مجاهدت های سیاسی و دیپلماسی و یک بخشی تحرکات اجتماعی است که شهید داشتند. بخش اول در جبهه مقاومت و فعالیت های ایشان در جبهه مقاومت بعد از جنگ تا شهادت ایشان بخصوص در 8 سال آخر عمر ایشان در وزارت خارجه مسئول میز یمن و کشورهای حاشیه خلیج فارس بودند و نه تنها در یمن بلکه در تمام این شکورها مثل عمان، بحرین و عربستان و دیگر کشورها کارهای سیاسی که انجام می دادند شامل این می شود.
بحث تحرکات اجتماعی که ایشان داشتند بخشی را شامل می شود که ایشان جدای از کارهای سیاسی که انجام می دادند یکسری تحرکات اجتماعی همچون محله ای که در آن زندگی می کردند با یک موکب یا گروه جهادی اداره می کردند و به مردم فقیر منطقه رسیدگی می کردند. این واضح بود. کمک هایی که می گرفتند و کمک هایی که خودشان می کردند. بحث تحرکات دیپلماسی، اجتماعی و سیاسی ایشان، این چنین بود که شهید بزرگوار خیلی از کارهایی که در یمن انجام دادند کارهایی نبود که دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی از ایشان خواسته باشد.
* شهید ایرلو دانشگاه آزاد واحد صنعاء را راه اندازی کردند
ایشان کارها را با نیروی جهادی و رفتار جهادی خود شروع کردند و انجام دادند. نگاه بلندبینانه ای که داشتند، ایشان 8 سال پیش یکسری از جوانانی که آمادگی داشتند داخل ایران بیایند و تحصیل کنند را آوردند و در دانشگاه های دولتی تحصیل کردند و بعد که وارد یمن شدند دانشگاه آزاد واحد صنعاء را راه اندازی کردند. همان کسانی که 8 سال پیش در دانشگاه دولتی تحصیل می کردند امروز در دانشگاه آزاد واحد صنعاء استاد دانشگاه هستند.
یکی از تحرکاتی که ایشان در موضوع سیاسی و دیپلماسی انجام می دادند همین مسئله بود یا بحث های دیگری که می توان بدان اشاره کرد، این است که شهید دو نوع ارتباط در کار دیپلماسی داشت. یک نوع ارتباط با مسئله دولتمردان حزب انصارالله بود و یک ارتباط با مردم که ناظر به بحث این تحرکات اجتماعی است که حضرت آقا بیان می کنند.
مثلاً برای اولین بار در یمن ماه رمضان سال گذشته بسته ارزاق بین کسانی پخش شد که به شهر صنعاء پایتخت یمن پناه آورده بودند. یک تحرک اجتماعی عظیم برای اولین بار در کشور یمن بصورت جهادی و خودجوش بود. طبیعتاً این کاری نیست که دستگاه دیپلماسی ایران از شهید بزرگوار بخواهد و ایشان خود انجام دادند. از طرفی هم با دولتمردان ارتباط داشتند مثلاً مشکل زیرساخت های کشاورزی را بصورت عمده با تشکیل گروه هایی که از بسیج های دانشجویی در ایران بود و کارهای فکری و پیشنهاداتی که دادند برای درست کردن زیرساخت های کشاورزی، زیرساخت های آب و تصفیه آب در یمن بود که این کشاورزی و تصفیه آب مشکل اساسی مردم یمن است. این را در یک سال و نیم که در یمن حضور داشتند تقریباً 80 درصد از راه را درست کردند. این بحثی است که حضرت آقا می فرمایند تلاش های دیپلماسی و کارهایی که ایشان کردند.
چرا یمن انتخاب شد، گفتمان مقاومت چطور در شهید ایرلو شکل گرفت و ایشان را به این رساند؟
یمن به واسطه اینکه مردم مظلومی هستند و یک بعد تاریخی هم دارند که اصلیت آنها ایرانی است، یعنی تاریخ گذشته آنها به مردم ایران بازمی گردد. سفیر یمن که آقای ابراهیم دیلمی است، جد ایشان ایرانی است و بعداً مهاجرت کردند و به یمن رفتند. بنابراین یکی از دلایل این مسئله است که در اصلیت به ایران بازمی گردند.
*پدرم تجار یمنی و ایرانی را برای کمک به مردم یمن به خط کرد
مسئله دیگر بخاطر مظلومیتی است که این مردم دارند و جمهوری اسلامی بواسطه اسلامی بودن وظیفه خود می داند صدای این مردم در جهان باشد. سال ها بود که این سفارتخانه ایران در آنجا خالی بود. از شروع جنگ در سال 2015 که عربستان به یمن حمله کرد، آنجا خالی بود. از همان سال که شهید مسئول این کشور و رسیدگی به مسائل این کشور و میز یمن شدند کارها را انجام دادند و این مسئولیت را قبول کردند با اینکه سختی های این راه را می دانستند که این کشور تحریم است، این کشور محاصره است. با این آگاهی یکسری کمک های مردمی و بشردوستانه را از همان سال یعنی سال 1394، از تجار یمنی و ایرانی در کشورهای منطقه و خاورمیانه جمع آوری کرد و از طریق کشتی و هواپیما و کوریدورهای مختلف به کشور یمن رساندند. این کار کمی نبود که بتوانند 6 کشتی بزرگ را پر از غذا و دارو به یمن برسانید. این یکی از کارهایی است که شهید انجام داده است.
*حاج قاسم گفت شما شهید زنده هستی
پدر بزرگوار شما با حاج قاسم یک رابطه خیلی نزدیکی داشتند. با توجه به فضای دوستی که داشتند از رابطه عاطفی این دو بزرگوار بفرمائید. پدر شما چطور بحث دیپلماسی و میدان را بهم گره زدند و در یمن اجرایی کردند؟
پدر بزرگوار ما برادر دو شهید حسین و اصغر ایرلو هستند. حاج قاسم رفاقتی در زمان جنگ با شهید حسین ایرلو، برادر پدر، داشتند. بعداً وقتی این دو بزرگوار همدیگر را ملاقات می کنند به عنوان معرفی گفتند ایشان برادر شهید حسین ایرلو هستند که حاج قاسم آنجا ایشان را در آغوش می گیرد و آنجا آشنایی ها شروع می شود. بعد از این آشنایی رفاقت خیلی نزدیکی داشتند بواسطه اینکه هر دو در جبهه مقاومت فعالیت می کردند و هر دو به نوعی صدای این مظلومیت کشورهای مقاومت برای رساندن به گوش جهانیان بودند و بالاخره اگر بخواهیم خیلی بگویم به یاد دارم در اربعین مادربزرگم یعنی مادر شهیدان ایرلو، که حاج قاسم تشریف آوردند حاج آقا را شهید زنده خطاب کردند.
سال 92 بود و تقریباً 6 سال بعد وقتی ما در جلسه ای بودیم و حاج قاسم هم حضور داشتند به مادر بنده گفتند حاج آقای شما به یمن بروند شهید می شوند. رفاقت خیلی نزدیکی داشتند. شاید حاج قاسم به ههر کسی این حرف را نمی گفت یا به هر کسی شهید زنده نمی گفتند ولی بواسطه رفاقت و شناخت نزدیکی که از ایشان داشتند این حرف ها بیان می شد. همچنین خیلی ها مخالف این هستند که دیپلماسی و میدان را بتوان در یک فرد جمع کرد و اصلاً دیپلماسی و میدان در یک جا نمی گنجد. ولی هم شهید سلیمانی که یک دیپلمات تمام عیار بود و هم یک مرد میدان واقعی بودند و شهید بزرگوار نیز این چنین بودند.
* سفیر شدن در کشوری محاصره بسیار سخت است
در مسئله یمن هم یک دیپلمات بودند و کارهایی که کردند را عنوان کردم، هم مرد میدان بودند چون سفارت رفتن سخت است. معمولاً تعریف ما از سفارت این است که کسی که در جایی سفیر می شود یک تشکیلات و رفت و آمدی دارد ولی سفیر شدن در کشوری که محاصره است، در کشوری که در حال جنگ است، در کشوری که تحریم است واقعاً مردم میدان می طلبد. ایشان باید مرد میدان می بودند تا مسئولیت سفارت این کشور را بپذیرند. چون کشور امنی نیست که بخواهند راحت رفت و آمد کنند و خانواده خود را در کنار خود داشته باشند همانطور که قطعاً می دانید یک سال و نیم حتی یک روز هم مرخصی نیامدند. مهر 1399 که ایشان به یمن رفتند تا روز شهادت ایشان را ندیدیم. این قطعاً خصوصاً یک مرد میدان است که ایشان در خود جمع کردند که هم مرد میدان و هم مرد دیپلماسی بودند.
قطعاً در اخبار شنیده اید که مذاکراتی صورت می گیرد و بحث بازگشایی سفارت عربستان مطرح است. تحلیل شما در این خصوص چیست؟ با توجه به شناختی که از پدر داشتید فکر می کنید اگر در قید حیات بودند چه دیدگاهی داشتند؟
شهید همواره می گفتند نمی توانیم با دنیا قهر باشیم. نمی توان خود رااز دنیا دور کنیم و روابط بین المللی باید باشد و قواعد دیپلماسی که در دنیا وجود دارد باید وجود داشته باشد. در خصوص این که این سفارت راه بیفتد همواره بیان می کردند ابتدا موضوع یمن مشخص شود و اینکه جنگ یمن تمام شود و آنها باید به این جنگ پایان دهند. در بمباران اخیر وقتی عربستان به آن زندان حمله کردند 200 نفر مجروح و کشته شدند. هیچ کشوری عربستان را محکوم نکرد و حتی بین الملل عمومی هیچ اعتراضی نکرد ولی وقتی یمن به امارات حمله کرد 52 کشور یمن را محکوم کردند که چرا این حمله شکل گرفته است. برای اینکه بتوانیم روابط خود را با اینها آغاز کنیم ابتدا باید دست برادری اینها را در یمن ببینیم که دست دوستی اینها در یمن دراز شود و ما بفهمیم اینها قصد ندارند با کشورهای دیگر مظلوم منطقه همین کار را کنند. اگر این اتفاق بیفتد قطعاً روابط و دوستی با کشورهای خاورمیانه مخصوصاً کشورهای همسایه مثل عربستان عالی است.
*ما هم به عنوام فرزندان شهید ایرلو تحریم هستیم
آذر سال گذشته نام پدر شما در لیست تحریمی ها قرار گرفت. اگر خاطره ای از آن زمان دارید بیان کنید.
یکی دو ماه بعد از اینکه پدر به یمن رسیدند و به صورت رسمی اعلام شد که ایشان سفیر شدند و استوارنامه خود را تقدیم آقای رئیس جمهور کردند، آقای ترامپ و پمپئو، رئیس جمهور و وزیر امور خارجه وقت امریکا، در توئیتر خود ایشان را شخصاً تحریم کردند. این طبیعی است. نه تنها عربستان بلکه امریکا و اتحاد غربی، عبری و عربی می دانستند این شخصی که وارد یمن شده قطعاً معادلات را بهم می زند و این چنین شد همانطور که در مذاکراتی که برای جابجایی ایشان صورت گرفت و کارشکنی هایی که دولت سعودی کردد متوجه این کینه شدیم که یک هفته ای این مذاکرات را طول دادند که اگر شاید این یک هفته زودتر انجام می شد و این سفر زودتر انجام می شد راه های درمان شاید بیشتر بود. ولی این را شاهد بودیم. نه تنها عربستان بلکه امریکا هم می دانست ایشان معادلات را بهم می زند. بهمین دلیل ایشان را تحریم کردند که دست ایشان باز نباشد. نه تنها شخص ایشان بلکه خانواده ایشان را نیز تحریم کردند. فرزندان شهید هم تحریم هستیم. ایشان که شهید شدند تحریم ایشان برداشته شد ولی ما هنوز تحریم هستیم. واکنش پدر این بود که وقتی به ایشان گفتیم خندیدند چون اینها را کوچک می دیدند. تحریم شدن خود را کوچک می دیدند و کار خاصی نبود که بگویند تحریم شدید و اتفاق و ارزش خاصی برای ایشان بهمراه داشته باشد. به یاد دارم وقتی به ایشان گفتم فقط خندیدند.
