تریسموس وضعیتی دردناک است که فک را تحت تاثیر قرار می دهد. بیماران مبتلا به این مشکل احساس می‌کنند که عضلات فکشان سفت و حالت یخ زده است، بنابراین دچار مشکلاتی در خوردن غذا، صحبت کردن و بهداشت دهان و دندان می شود. این بیماری تنها به انقباض فک مربوط نمی شود و با درد شدید همراه است که بر کیفیت زندگی تأثیر می گذارد. عوامل مختلفی بر ایجاد تریسموس تاثیر می گذارند که در این بخش از بهداشت و سلامت نمناک آنها را تجزیه و تحلیل خواهیم کرد و خواهیم دید که در حال حاضر چه درمان هایی برای رفع این بیماری وجود دارد.
تریسموس دندان چیست؟
تریسموس دندانی به انقباض ماهیچه های فک می گویند که از باز شدن صحیح دهان جلوگیری می کند بنابراین، بیمار نمی تواند چیزی بجود، زیرا نیروی انقباض مانع از باز شدن کافی دهان می شود. این وضعیت باعث ایجاد حالتی مثل خنده اجباری صورت به دلیل انقباض غیرارادی عضلات صورت شده و باعث می شود فرد با یک لبخند بسیار گسترده با لب های بسته و ابروهای بالا به نظر برسد.
در شرایط عادی، یک فرد بالغ باید بتواند دهان خود را بین 40 تا 50 میلی‌متر باز کند. افراد مبتلا به تریسموس دندانی نمی توانند دهان خود را به اندازه کافی باز کنند. این وضعیت می تواند به چند روز محدود شود اما احتمال اینکه ماه ها ادامه داشته باشد، وجود دارد. این وضعیت می تواند خفیف بوده و چند ساعت طول بکشد یا به مرور زمان برطرف شود یا می تواند مزمن تر شود و عوارضی را به همراه داشته باشد که بر کیفیت زندگی فرد تأثیر می گذارد.
علل تریسموس دندان
تریسموس دندان علل مختلفی دارد، از بیماری های سیستمیک که بر انقباض عضلانی صورت و سایر قسمت های بدن تأثیر می گذارد تا واکنش های ثانویه به کشیدن دندان. در ادامه دقیق تر به معرفی شایع‌ترین علل تریسموس دندان و علائم آن می پردازیم:
اختلالات مفصل گیجگاهی فکی
مفصل گیجگاهی فکی یا TMJ از کوندیل فک پایین و استخوان های جمجمه تشکیل شده است و در جلوی گوش، در هر طرف قرار دارد و نقش کلیدی در باز و بسته کردن دهان دارد.
افراد مبتلا به اختلال عملکرد TMJ اغلب از درد مزمن رنج می برند که تحت شرایط خاصی بدتر می شود. وضعیت نامناسب در طول روز، اختلالات خواب، حرکات ناگهانی گردن و سر و حتی استرس از عوامل خطر برای تشدید این مشکل هستند.
علل زمینه‌ای بسیاری برای اختلال TMJ وجود دارد. به عنوان مثال، بیماران ممکن است به آرتریت استخوان های تشکیل دهنده مفصل مبتلا یا بیماری التهابی داشته باشند که در ناحیه اطراف گوش قرار دارد. ضربه به صورت و دندان قروچه نیز از علل احتمالی آن هستند.
عفونت های دهان
عفونت بافت های اطراف دهان یا پوسیدگی می تواند منجر به تریسموس دندانی شود. این اغلب زمانی مشهود است که آبسه یا بلغم وجود داشته باشد.
آبسه چرک تجمع یافته ناشی از عفونت در هر نقطه از بدن است. در حفره دهانی، بیماری درمان نشده می تواند یک خلط (آبسه)در ناحیه اطراف لوزه ها ایجاد کند.
این چرک انباشته شده بر ساختارهای تشریحی مجاور فشار وارد می کند و باعث تحریک اعصاب و ماهیچه های عبوری می شود.
عوارض جانبی دارویی
برخی از مواد و داروها می توانند انقباضات غیرارادی عضلانی را در هر قسمت از بدن ایجاد کنند یعنی تریسموس یکی از اثرات نامطلوب این داروها است. متوکلوپرامید، که برای کاهش تهوع و استفراغ استفاده می شود و به ندرت با دیستونی که همان انقباض غیرارادی است و باعث ایجاد حرکات عجیب در بدن می شود همراه است.
تاثیرات نامطلوب، بیش از همه در کودکان و زمانی که دوزهای توصیه شده بیش از حد مجاز باشد رخ می دهد. برخی از داروهای بیهوشی قادر به ایجاد هیپرترمی بدخیم هستند. این یک واکنش نامطلوب است و به ندرت در بیمارانی که برای انجام یک عمل نیاز به بیهوشی دارند، رخ می دهد. در این موارد دمای بدن و ضربان قلب آنها افزایش می یابد و اسپاسم عضلانی از جمله تریسموس دندانی ایجاد می شود.
سرطان و رادیو تراپی
سرطان های دهان نیز می توانند تریسموس را به عنوان یک نشانه ثانویه ایجاد کنند. فشار وارد شده توسط تومور بر روی اعصاب ناحیه و تحریک زمانی که نئوپلاسم رشد می کند و با عضلات درگیر در جویدن تماس پیدا می کند، عامل ایجاد تریسموس است. همچنین، درمان‌های خاص برای سرطان می‌تواند باعث تریسموس دندانی به عنوان یک عارضه میان مدت شود. داشتن نئوپلاسم در سر یا گردن و درمان با جلسات رادیوتراپی خطر ابتلا به تریسموس را افزایش می دهد.
مشکل پرتودرمانی برای درمان سرطان این است که باعث تحریک تولید اسکار در عضلات می شود. این بافت فیبری از انقباض مناسب ماهیچه ها جلوگیری می کند به همین دلیل، استفاده از کمترین مقدار ممکن دوز پرتو برای کاهش خطر این عارضه جانبی ترویج می شود.
کزاز
کزاز بیماری است که توسط یک باکتری (کلستریدیوم تتانی) ایجاد می شود. در واقع، علت مستقیم سم نوروتروپیک تولید شده توسط میکروارگانیسم و نشانه اصلی عفونت اسپاسم عضلانی است که می تواند در هر قسمت از بدن از جمله صورت رخ دهد.خوشبختانه واکسن برای پیشگیری از این بیماری وجود دارد.
جراحی دهان
اعمال جراحی برای درمان کرم خوردگی دندان گاهی منجر به تحریک ساختارهای مجاور و در نتیجه تریسموس دندانی به عنوان یک عارضه جانبی می شود. جراحی دهان از جمله کشیدن دندان عقل ممکن است باعث التهاب در دهان شده و منجر به تریسموس شود.
اگر بیمار مجبور باشد دهان خود را برای مدت طولانی باز نگه دارد تا دندانپزشک کار کند. این کشش زیاد می تواند تریسموس را تحریک کند.
سایر علل تریسموس دندانی
موارد زیربه ندرت از علل تریسموس دندانی هستند:
هیپوکلسمی
هیپوکلسمی به کاهش سطح کلسیم در گردش خون اشاره دارد و می تواند بر انقباض عضلات در سراسر بدن تأثیر بگذارد.
سندرم شخصی سفت
این یک بیماری خودایمنی بسیار نادر است که باعث اسپاسم عضلانی می شود و معمولاً همراه با سایر اختلالات از جمله حملات آنتی بادی مانند ویتیلیگو رخ می دهد.
علائم تریسموس دندانی
تریسموس دندانی معمولاً به سرعت ظاهر می شود و در کمتر از یک روز به حداکثر انقباض می رسد و تقریباً همیشه، هر دو طرف فک را تحت تأثیر قرار می دهد. معمولاً در برخی دهان باز می ماند و لب ها کاملاً بسته نمی شوند. درد در ناحیه سر و گردن به دلیل تریسموس ایجاد می شود و به صورت سردرد و گوش درد بروز می یابد. اختلالات TMJ اغلب با علامت دوم مرتبط است. علائم همراه شامل موارد زیر است:
- التهاب مخاط دهان که به عنوان موکوزیت شناخته می شود
- خشکی دهان
- مشکلات گفتاری
- گرفتگی عضلات غیر از ماهیچه های جویدنی صورت
- مشکل در گاز زدن و جویدن غذاها یا مسواک زدن دندان ها
- عدم توانایی بلع برخی ازغذاها
عوارض تریسموس دندان
اگر تریسموس دندانی مزمن شود، ممکن است برخی از عوارض را ایجاد کند. این عوارض عبارتند از:
سوء تغذیه
تریسموس دندانی ناتوانی در تغذیه را در پی دارد، ناتوانی در تغذیه مناسب منجر به کاهش مصرف مواد مغذی و تغییر زمان وعده های غذایی می شود. اگر این ماه ها ادامه یابد، خطر کاهش وزن وجود دارد.
دندان قروچه
دندان قروچه می تواند باعث اختلال عملکرد TMJ شود که منجر به تریسموس می شود. در صورت مزمن شدن تریسموس دندانی عواقب ساییدن دندان، مانند سایش مینا، ممکن است رخ دهد.
کرم خوردگی دندان
افراد مبتلا به تریسموس نمی توانند به طور کامل دهان خود را باز کنند و به همین خاطر در حفظ بهداشت دهان و دندان دچار مشکل می شوند و اغلب به درستی نمی توانند مسواک زده و از نخ دندان در دندان های خلفی استفاده کنند. بهداشت نامناسب دهان می تواند کرم خوردگی شایع ترین بیماری دهان را در این افراد افزایش دهد.
چگونه تریسموس دندان را تشخیص می دهند؟
تشخیص تریسموس دندان یک عمل بالینی است و پزشک در معاینه فیزیکی، با بررسی انقباض ماهیچه های جونده و مشکلات بیمار در باز کردن دهان خود این بیماری را تشخیص می دهد.
اندازه باز شدن دهان یک نشانه عینی است.
اگر زمانی که فک‌ها از هم جدا می‌شوند، فاصله آن از 35 میلی‌متر بیشتر نشود، ممکن است تریسموس دندانی در حال پیشرفت باشد.
درخواست روش های تکمیلی برای بررسی و یافتن علت مهم است. در صورت مشکوک شدن به آسیب و اتصال عصب-عضله، ممکن است آزمایش‌ها تصویربرداری (اشعه ایکس، ام آر آی، سی تی اسکن، سونوگرافی) و حتی الکترومیوگرام تجویز شود.
درمان های تریسموس دندان
ابتدا باید علل تریسموس دندانی برای درمان و رفع مشکل ریشه ای یافت شود. با این حال، برخی اقدامات و داروهای خاص به طور کلی برای کاهش علائم مفید می باشد و این امر در مواردی که تشخیص علت زمینه‌ای به تأخیر افتاده یا اختلال قابل‌توجهی در کیفیت زندگی اتفاق می‌افتد، بیشتر می‌شود.
شل کننده های عضلانی و داروهای ضد التهابی
داروهای ضد التهاب در ترکیب با شل کننده های عضلانی می توانند فشار فک را کاهش دهند. به این ترتیب بیمار می تواند دهان خود را کمی بیشتر برای غذا خوردن و رعایت بهداشت باز کند.
داروهای ضد التهابی، داروهای غیر استروئیدی و استروئیدی ممکن است به طور مساوی تجویز شوند. شل کننده های عضلانی، باعث خواب آلودگی می شوند و بر فعالیت های روزانه که نیاز به توجه دارند تأثیر می گذارند.
پس از یک جراحی پیچیده یا زمان‌بر، تجویز ایبوپروفن یا پاراستامول در روزهای بعد می‌تواند خطر عوارض جانبی را کاهش دهد. تجویز دارو باید توسط دندانپزشک معالج تجویزشود.
فیزیوتراپی و ماساژ
کار با فیزیوتراپیست در بیماران مبتلا به تریسموس دندان بسیار مهم است. متخصص می تواند در دستیابی به تمرینات آرامش بخش و کششی برای فک کمک کند.
افراد مبتلا به سرطان سر و گردن که تحت رادیوتراپی قرار می گیرند، معمولاً در جلسات فیزیوتراپی شرکت و تمرینات آرامش بخش و کششی انجام می دهند. این امر باعث کاهش بروز تریسموس در این گروه جمعیتی می شود.
دستگاه کشش فک
فیزیوتراپیست ها می توانند همراه ماساژ از دستگاهی که بین فک پایین و بالا قرار می گیرد، استفاده کنند. اینکار ماساژ را تکمیل می کند و به باز شدن بیشتر فک که تنها با تکنیک های دستی به دست می آید، کمک می کند.
