سه طلاقه اصطلاحی است فقهی و به زنی گفته می‌شود که سه بار از همسر خودش طلاق گرفته باشد. سه‌طلاقه کردن زن به معنی نفی رجوع و ازدواج مجدد همان مرد با اوست مگر اینکه زن با مرد دیگری به عنوان محلل ازدواج کرده و این مرد فوت کند یا آن زن را طلاق دهد.
در مورد سه طلاقه کردن، بین کارشناسان قوانین شرعی اختلاف نظر وجود دارد. برخی از آنان این رسم را بخشی مهم از قوانین شرع دانسته و حفظ حق سه‌طلاقه کردن زنان را لازم می‌دانند هر چند لزوماً استفاده از این حق را توصیه نمی‌کنند. در مقابل، برخی دیگر معتقدند که سه‌طلاقه کردن را می‌توان ممنوع کرد بی آنکه به اعتقادات اصولی مسلمانان لطمه‌ای وارد شود. بر اساس فقه شیعه و فقه اهل سنت اصطلاح سه طلاقه تعاریف متفاوتی دارد.
بسیاری از زنان مسلمان و گروه‌های مدافع حقوق بشر، در کشورهای مسلمان همواره خواهان تغییراتی در این مورد بوده‌اند. به گفته آنها «سه طلاقه» کردن همسر از سوی شوهر و بویژه ادای سه بار لفظ طلاق در یک نشست، باعث می‌شود که زن مورد ظلم واقع شود و مشکلات روانی و مالی زیادی نیز بر او تحمیل شود. در مقابل حامیان «سه طلاقه» کردن می‌گویند که از این قانون اسلامی تفسیر درستی نشده است.
سه طلاقه کردن در فقه شیعه
بنا بر فقه شیعه سه طلاقه کردن زن وقتی تحقق می‌پذیرد که مردی همسر خود را طلاق دهد، سپس در ایام عده یا پس از تمام شدن وقت عده با او ازدواج کند، آنگاه برای بار دوم همسر خود را طلاق دهد و همانند بار اول یا در ایام عده یا پس از انقضای مدت عده با او ازدواج کند، آنگاه برای بار سوم همسر خود را طلاق دهد. این زن سه طلاقه به شمار می‌آید. پس همان گونه که ملاحظه شد، سه طلاقه کردن در سه مرحله و سه زمان صورت می‌گیرد و بنا بر فقه شیعه، نمی‌توان همسر خود را در یک نوبت سه‌طلاقه کرد.
سه طلاقه کردن در فقه اهل سنت
در فقه اهل سنت سه طلاقه کردن در یک مجلس نیز صحیح و معتبر است و احکام سه‌طلاقه را در بارهٔ آن صادق می‌شمارند. ایشان معتقدند که یک مرد مسلمان طبق رسوم برای سه طلاقه کردن زنان اجازه دارد با سه بار تکرار لفظ «طلاق» یا سه بار خواندن صیغه طلاق در یک مرحله، زن خود را طلاق دهد. برخی حتی از طریق نامه، تماس تلفنی و اخیراً پیام‌رسان‌ها، همسرانشان را طلاق داده‌اند.
اگر زنی سه طلاقه شود، شوهر سابقش حق ازدواج مجدد با او را نخواهد داشت مگر این که به اصطلاح فقهاء محلل پیدا شود، یعنی آن زن با مرد دیگری غیر از شوهر اولش ازدواج کند. در چنین صورتی اگر شوهر دومش از دنیا برود یا آن زن را طلاق دهد، پس از پایان زمان عده، شوهر اول می‌تواند با او ازدواج کند.گاه زن و شوهری که پس از سه‌طلاقه شدن، پشیمان شده و قصد ازدواج با هم را داشته باشند، فردی را به عنوان محلل به استخدام خود درمی‌آورند.
مخالفان رسم سه طلاقه کردن زنان با استفاده از محلل نیز مخالف هستند و خواستار لغو این رسم شده‌اند. به گفته آنان، استفاده از محلل به معنی نادیده گرفتن و تحقیر عنصر عاطفه و علاقه در روابط زناشویی است.شرع و قانون درباره‌ی سه طلاقه شدن زن نص صریحی دارند.
با درد جدایی و طلاق چگونه کنار بیاییم و زندگی کنیم؟
آنچه در ذیل می‌آید برگرفته از متن قوانین موضوعه ایران است که مطلقه بودن به سه طلاق و 9 طلاق را تبین کرده است:
طبق ماده 1057 قانون مدنی: «زنی که سه مرتبه متوالی زوجه یک نفر بوده و مطلقه شده، بر آن مرد حرام می شود مگر اینکه به عقد دایم به زوجیت مرد دیگری درآمده و پس از وقوع نزدیکی با او به واسطه طلاق یا فسخ یا فوت، فراق حاصل شده باشد.»
بنابراین، مردی که سه مرتبه متوالی زنی را طلاق داده، اعم از اینکه طلاق بعد از رجوع در ایام عده یا پس از نکاح جدید واقع شده باشد، نمی‌تواند از نو با آن زن ازدواج کند، زیرا ازدواجی که این قدر متزلزل و ناپدار باشد، نمی‌تواند کانون خانوادگی خوشبختی به وجود آورد و بجاست که از تجدید آن پس از سه بار طلاق متوالی جلوگیری شود به علاوه قانونگذار خواسته است بدین وسیله از تکرار طلاق جلوگیری کند.
طبق ماده 1057 قانون مدنی، «زنی که سه مرتبه متوالی زوجه یک نفر بوده و مطلقه شده، بر آن مرد حرام می شود مگر اینکه به عقد دایم به زوجیت مرد دیگری درآمده و پس از وقوع نزدیکی با او به واسطه طلاق یا فسخ یا فوت، فراق حاصل شده باشد.»
فرض کنیم بعد از سه طلاق متوالی و دخالت محلل (فردی که با زن سه طلاقه ازدواج می‌کند تا زن بر شوهر اولی حلال شود) و انحلال نکاح و ازدواج مجدد زن و شوهر سابقش، باز زوجین با هم ناسازگاری آغاز کنند و طلاق تکرار شود. این نمایشنامه نمی‌تواند برای همیشه ادامه داشته باشد. زیرا قانونگذار به پیروی از فقه اسلامی مقرر داشته است:« زن هر شخصی که به 9 طلاق که 6 تای آن عدی است مطلقه شده باشد، بر آن شخص حرام موبد می‌شود.
احکام سه طلاقه
سؤال: اگر سه طلاق در یک مجلس باشد، به نحوی که در بین هر طلاق رجوع لفظی صورت گیرد، طلاق صحیح است یا نه؟ اگر صحیح است، بائن محسوب می‌شود یا نه؟
پاسخ: آیت‌الله سیستانی در پاسخ به این سؤال می‌فرمایند: «طلاق سوم بائن است». آیت‌الله صافی‌گلپایگانی نیز بر همین عقیده بوده و شرح می‌دهند: «چنان‌چه سه طلاق و رجوع به زوجه در مجلس واحد با اجتماع شرایط انجام گیرد، موجب حرمت زن بر مرد و نیاز به محلل خواهد بود».
آیت‌الله نوری‌همدانی برخلاف ایشان و بر مبنای نظریه چند مجلس بودن طلاق معتقدند: «طلاق مذکور احکام سه طلاقه را ندارد، و اگر طلاق واجد سایر شرایط صحت باشد، صحیح و رجعی محسوب می‌شود». آیت‌الله هادوی‌تهرانی نیز بر این نظر بوده و می‌فرمایند: «در یک مجلس فقط یک طلاق امکان دارد و همان طلاق در صورت تحقق تمام شرایط، درست است و طلاق مزبور در صورت صحت در فرض مذکور، رجعی است».
نحوه برخورد با خانواده شوهر بعد از طلاق
سؤال: آیا حضور زن یا دخول بعد از رجوع، شرط است یا نه؟
پاسخ: آیت‌الله سیستانی و آیت‌الله هادوی‌تهرانی در پاسخ به این سؤال می‌فرمایند: «شرط نیست». و آیت‌الله صافی‌گلپایگانی توضیح می‌دهند: «رجوع در عده مشروط به حضور و اطلاع زن و یا دخول نیست».
سؤال: فردى زوجه خود را قبل از دخول، سه طلاق داد. آیا براى دفعه چهارم که خواستار ازدواج با اوست، نیاز به محلل دارد؟
پاسخ: آیت‌الله علوی‌گرگانی می‌فرمایند: «از صریح کلام بعض فقهاء مثل محقق در شرایع چنین بر می‌آید که سه طلاق مطلقاً حتى قبل از دخول هم احتیاج به محلل دارد و این مورد تأیید است، زیرا اطلاق آیه چنین اقتضا دارد». آیت‌الله گلپایگانی نیز معتقدند: «اگر شخصى دخترى را عقد کند و قبل از دخول طلاق بدهد و ثانیاً عقد کند و قبل از دخول طلاق بدهد و ثالثاً عقد کند و قبل از دخول طلاق بدهد، محتاج به محلل است و بدون محلل بر او حلال نیست و دخول محلل هم در قبل لازم است براى حلال شدن، بلکه احوط اعتبار انزال است». آیت‌الله صافی‌گلپایگانی هم با همین نظر موافق هستند و می‌فرمایند: «در فرض سؤال، ازدواج مطلق با زوجه مفروضه بدون محلل حرام است».
سؤال: زنى هستم که بیست و پنج سال با شوهرم زندگى کرده‌ام و چند سال قبل مرا طلاق داد ولى دفعه اول در طهر مواقعه بودم، بعد رجوع کرد و در دفعه دوم دوباره طلاق داد و فعلاً شک دارم که حامله بودم یا نه، باز هم رجوع کرد روز سوم باز مرا طلاق داد که قطعاً حامله بودم و طلاق سوم بود، باز هم رجوع کرد، آیا سه طلاق صحیح بوده یا اینکه طلاق اول باطل بوده و در واقع سه طلاق پشت سر هم واقع نشده است؟
پاسخ: آیت‌الله گلپایگانی در پاسخ به این سؤال می‌فرمایند: «در فرض مرقوم چون طلاق اول در طهر مواقعه واقع شده، باطل است، بنابراین در فرض صحت طلاق دوم، طلاق سوم دوم محسوب می‌شود و رجوع زوج به زوجه صحیح است».
