به گزارش خبرنگار ایمنا، افراد جامعه برای پیدا کردن لباسی مناسب با فرهنگ ایرانی دچار مشکلات فراوانی هستند. بسیاری از افراد بدون داشتن استعداد و درک معنی مد وارد بازار طراحی شده و به جای خلق طرحی نو و مناسب جامعه به تقلید از مد سایر کشورها پرداخته و بازار لباس ایران از طراحی‌های متناسب با فرهنگ سایر کشورها اشباع شده است. لباس‌ها همگی از یکدیگر کپی برداری شده و تنها یک مدل لباس با تفاوت در نوع پارچه یا نهایتاً تفاوت در چاپ به فروش می‌رسد اما در اصل تمایز خاصی وجود ندارد.
یکنواخت بودن طرح‌ها، چاپ‌های نامربوط، تکراری و بی‌معنی، کیفیت بسیار پایین پارچه، قیمت بالای طراحی‌های متمایز و مناسب، به ندرت پیدا شدن پوشاک مناسب در برخی مغازه‌های شهر، عدم وجود سایز مناسب و نبود طرح‌های ایرانی از جمله مشکلات موجود در بازار لباس ایران است. در واقع این بازار سلیقه تمام افراد جامعه را پوشش نمی‌دهد و از همین رو بسیاری از افراد جامعه گاهی قیمت بالا یا طولانی بودن فرایند سفارش لباس به خیاطان را قبول کرده تا در عوض لباسی طبق سلیقه، اندازه و متمایز داشته باشند.
نگاه مردم به بازار پوشاک امروزی
مهسا یک جوان ۲۱ ساله در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا در خصوص عدم وجود مانتوهایی با طرح و کیفیت مناسب، اظهار می‌کند: درصد بالایی از مانتوهای موجود در بازار جلوباز هستند و مانتوهای دکمه‌دار کمتر یافت می‌شوند. پوشاک موجود در بازار زیبایی لازم را نداشته و بیشتر بدون طرح و ساده است. برای دوخت لباس‌ها از پارچه‌های بی‌کیفیت استفاده می‌شود و تنها با زدن برچسب ساخت مزون، لباس را برای فروش به بازار می‌آورند.
وی با اشاره به عدم وجود سایر مناسب لباس برای افراد لاغر یا درشت اندام، می‌افزاید: لباس سایز کوچک یا بزرگ در بازار کمتر یافت می‌شود. برای مثال فردی با سایز ۳۶ باید زمان زیادی را در بین لباس‌های بی‌کیفیت و بدون طرح سپری کند تا لباس مناسب سایز خود را بیابد. لباس‌هایی با جملات یا چاپ‌های نامناسب نیز بسیار زیاد است.
این جوان یکنواخت بودن طرح لباس‌های موجود را خاطرنشان کرده و ادامه می‌دهد: لباس‌ها بسیار یکنواخت و بدون تمایز شده‌اند؛ به عنوان مثال یک طرح ارائه شده، از ابتدای فصل پاییز تا اول زمستان در تمام مغازه‌ها با قیمت‌های متفاوت یافت می‌شود و تنها در چند مغازه خاص می‌توان لباس‌هایی با طرح‌های دیگر پیدا کرد.
وی اضافه می‌کند: به جای گشتن میان لباس‌های یکنواخت بدون کیفیت اکثر لباس‌هایم را به خیاط سفارش می‌دهم و از نظر هزینه گاهی اوقات بیشتر و گاهی برابر با لباس‌های بازار است اما وقت بسیار بیشتری می‌گیرد.
مانتوهای اداری بدون زیبایی
فاطمه یک خانم ۴۵ ساله در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: برای خرید لباس باید مدت زمان زیادی صرف شود تا مدل مناسب و دلخواه پیدا شود. امروزه نسبت به سال‌های گذشته بیشتر طرح‌هایی نامناسب در بازار رواج یافته و انتخاب لباس مناسب را برای افراد سخت‌تر کرده و در نهایت ترجیح بر این است که طرح دلخواه خود را به یک خیاط سفارش دهم.
وی در خصوص نداشتن زیبایی مانتوهای اداری، می‌افزاید: اکثر مانتوهای موجود در بازار به خصوص برای افراد درشت اندام مناسب نیست و بسیار تنگ یا اصطلاحاً اندامی است. مانتوهای اداری برای محل کار نیز بسیار ساده هستند و زیبایی خاصی ندارند.
این خانم ادامه می‌دهد: شلوارهای قد مناسب در بازار به تازگی کمتر وجود دارد و در اکثر مغازه‌ها شلوارها با قدهای ۸۰ و ۹۰ یافت می‌شود اما تنوع مدل‌های شلوار در بازار زیاد است.
لباس‌های مناسب تنها در مغازه‌های خاص
محمد جوان ۲۵ ساله در خصوص وجود لباس‌های مناسب تنها در برخی مغازه‌های خاص، اظهار می‌کند: پوشاک موجود در بسیاری از مغازه‌ها مناسب افرادی که تمایل به پوشش ساده و اصطلاحاً سنگین دارند نیست و شلوارهای کوتاه، تیشرت‌های گشاد با چاپ‌های نامربوط و نامناسب جای لباس‌های مناسب را گرفته است. پوشاک مناسب برای سلیقه‌های کلاسیک و اسپرت ساده تنها در برخی مغازه‌های خاص شهر و با قیمت بالاتر یافت می‌شود.
وی می‌افزاید: علاوه بر طرح‌های یکنواخت و بدون زیبایی موجود در بازار، کیفیت پارچه‌ها پایین‌تر آمده و قیمت آنها بالاتر رفته است. قیمت یک لباس با طرح و چاپ مناسب اما با کیفیت پایین یا متوسط نسبت به سال‌های گذشته چند برابر شده و هنگامی که به دنبال کیفیت بهتر باشیم باید هزینه فوق‌العاده بالاتری پرداخت کنیم.
این جوان ادامه می‌دهد: سلیقه افراد در پوشش و انتخاب لباس بسیار متفاوت است و باید به همه سلیقه‌ها احترام گذاشته شود اما بازار لباس امروز تنها در دست افرادی است که سلیقه‌ای مطابق با مد جدید دارند و برخی اوقات از روی اجبار مجبور به انتخاب این طرح‌ها هستیم در صورتی که نه راحتی دارند و نه احساس خوبی به انسان منتقل می‌کنند.
کاهش قدرت خرید و کیفیت پایین اجناس
آقای مشکین یک فروشنده پوشاک در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا در خصوص کم شدن قدرت خرید پوشاک مردم، اظهار می‌کند: قیمت پوشاک بالا رفته و در عین حال کیفیت کارها ضعیف شده است. جنس خارجی در بازار خیلی کم و با قیمت بالا یافت می‌شود و جنس ایرانی نیز فاقد کیفیت مطلوب است؛ به گونه‌ای که تنها برای چند ماه پاسخگوی نیاز یک فرد است. درآمد خانواده‌ها پایین آمده و جوابگوی مخارج روزانه آنها نیز نیست و بسیاری افراد به همین علت کمتر خرید پوشاک انجام می‌دهند.
وی می‌افزاید: سلیقه‌ها در انتخاب پوشش بسیار متفاوت است. برخی خواهان شلوارهای کوتاه یا مانتوهای جلوباز هستند که اماکن، اتحادیه و تعزیرات برای وجود این مدل‌ها مجوز نمی‌دهد و فروشنده نمی‌تواند مدل‌هایی که خواهان دارد را برای فروش بیاورد. بیشتر یک قشر خاص از جامعه خواهان مدل‌های ساده یا کلاسیک هستند.
این فروشنده ادامه می‌دهد: لباس‌های موجود بدون طرح خاص و زیبایی متمایز کننده هستند و اکثر طرح‌های موجود در بازار ساده، مشابه و یکنواخت است. تنوع جنس در بازار بسیار پایین است و مشتری برای انتخاب لباس دچار مشکل است. طرح‌ها و مدل‌های موجود سلیقه همه افراد جامعه را پوشش نمی‌دهند. هرچه بیشتر پیش می‌رویم لباس‌ها بیشتر یکنواخت می‌شوند و اگر تولید کننده‌ای طرح خاصی تولید کند قیمت آن بسیار بالا است که اکثر افراد توانایی خرید آن را ندارند.
تغییر رفتار پوششی جامعه
آقای فاتحی فروشنده پوشاک در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا در خصوص نحوه تغییر رفتار پوششی جامعه، اظهار می‌کند: برای تغییر نحوه پوشش جامعه افراد باید از خود شروع کنند. اگر افراد به عنوان یک مغازه‌دار فعالیت در حوزه لباس‌هایی با مدل و طرح‌های نامناسب و نامربوط را ادامه ندهند و لباس‌های مناسب‌تری ارائه کنند تولید کننده نیز سعی می‌کند تغییر رویه داده و مدل‌های مناسب‌تری تولید کند.
وی می‌افزاید: تمام عادت‌های پوششی جامعه زنجیروار بهم متصل است. مشتری وقتی ببیند مدل‌ها متفاوت شده و بازار پوشاک در جامعه به سمت دیگری رفته است در هر صورت تمکین کرده و تغییر رویه می‌دهد. برخی افراد از روی اجبار لباس‌های موجود در بازار را می‌خرند؛ به عنوان مثال فرزندی که همراه والدین خود برای خرید مراجعه می‌کند از مدی پیروی می‌کند که والدین او با این مد مخالف هستند اما هنگامی که بازار و علاقه فرزند خود را به این مدل‌های نامناسب می‌بینند تا حدودی قانع می‌شوند و برخلاف میل خود خرید می‌کنند.
این فروشنده پوشاک ادامه می‌دهد: بسیاری از افرادی که برای خرید مراجعه می‌کنند می‌گویند که قادر به پیدا کردن لباس مناسب یا اداری برای خود نیستند و برای تهیه لباس‌های اداری به تعدادی مغازه انگشت‌شمار مراجعه می‌کنند. طراحان لباس به جای تقلید از طراحان سایر کشورها باید طرح‌هایی درخور سلیقه و شأن جامعه ایرانی خلق کنند. این زمینه جای کار بسیاری دارد و فرهنگ‌سازی در آن تا به حال بسیار کم بوده است. حدود ۴۰ درصد خریداران خواهان لباس‌هایی با مد سایر کشورها و ۶۰ درصد خواهان لباس‌های ساده‌تر هستند.
بیگانگی جامعه با فرهنگ ایرانی
نفیسه عروجی مدیرعامل شتاب دهنده مد و پوشاک ارزش آفرینان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا در خصوص عدم مشاهده فرهنگ ایرانی در پوشاک امروز جامعه، اظهار می‌کند: هیچ نشانه‌ای از فرهنگ غنی ایرانی در قالب هویت در پوشاک اجتماعی امروز دیده نمی‌شود. لباس سنتی متعلق به زمان خود بوده و خود کلمه سنت در کشور و تاریخ ایرانی نوعی فرهنگ است. نمی‌توان چیزی که خود نوعی پیوست است را دستکاری یا به نوعی مدرن‌سازی کرد. مدرن‌سازی یک فرهنگ، دستکاری هویت و اصالت آن بوده و به همین علت جامعه ایرانی دچار نوعی بیگانگی با فرهنگ خود شده است.
وی می‌افزاید: در خصوص پوشش سنتی باید توجه داشت که این نوع پوشش متعلق به کدام پیوند و رویداد است. فرهنگ غنی پوششی کشور ایران تحت تأثیر پوشش حال حاضر جامعه، تغییر بسیاری یافته و ملاک زیبایی تفاوت پیدا کرده است. اگر پوشش افراد یک جامعه متأثر از فرهنگ آن باشد، هویت آن جامعه در نوع پوشش افراد آن قابل مشاهده است.
کج‌روی اجتماعی در پوشش
رئیس کارگروه مد و پوشاک اتاق بازرگانی، با اشاره به کج‌روی اجتماعی جامعه در پوشش، تصریح می‌کند: علوم رفتاری در هر قسمت کدهای شناختی به تولید کنندگان و طراحان ارائه می‌دهد. واقعیت موجود در فرهنگ رفتاری اکنون جامعه نشانگر عدم آینده‌پژوهی ۳۰ سال پیش است. برای فرهنگ رفتاری حال حاضر مردم جامعه چیزی ارائه نشده و در اصل رفتار جامعه امروز ایران به علت فاصله گرفتن از هویت و اصالت پوششی دچار نوعی کج‌روی اجتماعی شده است.
وی اضافه می‌کند: ۴۰ سال پیش هنگام ورود به روستاها اصالت و فرهنگ پوشش بومی قابل مشاهده بود اما اکنون در روستاها به ندرت آن هم افرادی با سن بالا لباس منطقه جغرافیایی یا زیست بومی خود را بر تن دارند. اگر همان افراد وارد یک کلان‌شهر شوند و لباس ملی خود را تغییر می‌دهند و حتی اگر خود فرد آن را تغییر ندهد، سایر افراد او را مجبور به تغییر لباس می‌کنند مگر اینکه فرد دارای سن بالایی باشد و اطرافیان توان راضی کردن او را نداشته باشند.
لزوم به روز رسانی هویت‌ها با حفظ اصالت
عروجی ادامه می‌دهد: برای کاهش فاصله فرهنگ و هویت پوششی مردم با رفتار آنها باید به زبانی امروزی همراه با آینده پژوهی، تمام هویت‌ها با حفظ اصالت به روز رسانی شود و پیوست فرهنگی هر طبقه جامعه باید با حفظ اصالت به زبان امروزی احیا شود. هنر بخشی از پیوست فرهنگی دادن به لباس و پوشش هر جنسیت و رده سنی است. استفاده از کلمه احیا برای فرهنگ یعنی نباید تفاوتی در ساختار آن ایجاد یا اصطلاحاً به نوآوری تبدیل شود. باید متوجه سایر جوامع پیشرفته بود که با حفظ اصالت و ریشه‌های فرهنگی خود در زمینه پوشش چه اقداماتی انجام داده‌اند.
وی در خصوص تفکر افراد از لباس سنتی، می‌گوید: وقتتی صحبت از لباس سنتی باشد نقشی از مانتوهای گشاد جلوباز و در نهایت دامن که روی آن یا مهر قلمکار خورده یا سوزن‌دوزی شده است در ذهن افراد جامعه نقش می‌بندد اما هیچ‌کس به ترکیب آنها توجهی ندارد. توجهی به این موضوع نیست که زیر استفاده از مانتوی ابایی ترکمن پیوست‌های دیگری وجود دارد که نشان دهنده یک زن ایرانی است.
رئیس نوآوری و کارآفرینی دانشگاه علمی کاربری ایران سپهر، می‌افزاید: کشور ایران از قوم پارت تا قبل از دوره پهلوی با کمال زیبایی و صادق بودن، اوج صادرات مد را در دست داشته اما از اواسط دوره قاجار تا به حال جایی برای ایران در صنعت مد وجود ندارد زیرا میان رفتار و هویت پوششی جامعه ایرانی فاصله ایجاد شده است. برای مناسب‌تر شدن طرح‌های موجود در بازار در ابتدا باید رکن اصلی هر اقدام یعنی تحقیق، پژوهش و آینده‌نگری صورت گیرد.
وی در خصوص تربیت طراحان متناسب با جامعه، تصریح می‌کند: در کشورهای اسلامی یا کشورهایی با شهر اسلامی دانشگاه‌هایی وجود دارد که به صورت تخصصی در حوزه مد فعالیت دارند و از دروس آنها می‌توان به تاریخ کشور خود، فلسفه پوشش و مد و جامعه‌شناسی اشاره کرد. با استفاده از این دروس طراحانی تربیت می‌شوند که متناسب با جامعه خود طراحی می‌کنند اما کشور ایران که مدعی تمدن است هیچیک از این موارد را ندارد.
تربیت نقاش به جای طراح پوشاک و مد
عروجی اضافه می‌کند: در دانشگاه‌های ایران به جای طراح پوشاک و مد، نقاش تربیت می‌شود. در واقع سرفصل‌های درسی آنها با رشته نقاشی تفاوتی ندارد و تنها الگو، برش و مواردی از این قبیل به سر فصل درسی آنها افزوده شده است. دانشجویی که از چنین دانشگاهی فارغ‌التحصیل می‌شود بلافاصله با تفکر طراح بودن، مزون تأسیس می‌کند. ما تنها به علت فارغ‌التحصیل رشته طراحی دوخت بودن، افراد نابلد را بلد می‌نامیم در صورتی که آنها حتی مفهوم مد، رفتار جامعه، پوشش جامعه و نیاز جامعه را نمی‌دانند.
وی می‌افزاید: یک مانتوی سازمانی مناسب محیط کار ساعات زیادی باید بر تن فرد باشد و در عین زیبایی و ایجاد تمایز با دیگران راحتی و احساس خوب را همراه با نمایش اصالت ایرانی به ارمغان آورد که چنین چیزی وجود ندارد. اکثر لباس‌ها مشابه با طرحی یکنواخت هستند و گاهی اوقات تنها با یک چاپ یا مهر از هم متمایز می‌شوند. همه طراحان پوشاک، مانتویی را دارای بازار خرید می‌دانند که جلوباز باشد، تکه‌های اضافه پارچه به آن آویزان باشد یا برش زیادی در آن به کار رفته باشد و مانتوهای دکمه‌دار و دارای طرح مناسب را بدون بازار خرید می‌دانند در صورتی که جامعه به این نوع لباس نیاز دارد.
رئیس کارگروه مد و پوشاک اتاق بازرگانی در خصوص استفاده طراحان از مد خلق شده توسط سایر افراد، اظهار می‌کند: از بزرگترین ضعف‌های موجود نداشتن گروهی با تفکرات مشابه و عدم خوشه‌سازی و شبکه‌سازی است. افراد باید مفهوم مجموعه یا collection را آموخته و از هویت جامعه به زبانی جدید استفاده کنند. افراد به قدری دارای ادعای مهارت هستند که بدون نیازسنجی بازار و بدون اینکه خود مبتکر مد باشند، از مد خلق شده توسط فرد دیگر استفاده می‌کنند.
وی ادامه می‌دهد: در سایر کشورها یک برند شویی برگزار کرده و آن جامعه لباسی که طراحی شده است را باید بخرد اما در کشور ما تفکر بر این است که افراد چه لباسی می‌خرند که همان تولید شود؛ طراح مد باید تشخیص دهد تن یک فرد چه چیزی باشد. کشور ما نمایشگاه پوشاک ندارد و هیچ پیوستی متفاوت‌تر از وضع موجود به مردم داده نمی‌شود.
انتخاب طرح نادرست لباس، مصداقی از تهاجم فرهنگی
عروجی می‌افزاید: در کشور ما مجوز برگزاری شو لباس به برخی مؤسسات داده نمی‌شود در صورتی که کافی است با دیدی باز به اطراف نگاه کنیم، آنگاه پوشش منتخب جوانان که مالک و طراح آن کشور دیگری است و متناسب با محیط جغرافیایی خود آن کشور است کاملاً مشهود بوده و این موضوع مصداقی از تهاجم فرهنگی است.
وی با بیان مراحل قبل از تولید انبوه یک لباس، تصریح می‌کند: باید نمایشگاهی ایجاد شده، لباس قبل از وارد شدن به بازار، بازار شناسی شود، چند انسان تأثیرگذار لباس را بر تن کنند تا زیبایی‌های آن به جامعه نمایان شود و سپس لباس روی خط تولید برود.
تغییر عادت‌های رفتاری، فرایندی زمان‌بر
مدیرعامل شتاب دهنده مد و پوشاک ارزش آفرینان اصفهان می‌افزاید: تغییر عادت رفتاری انسان‌ها، فرایندی زمان‌بر است و اگر مقصود تصحیح رفتار پوششی یک جامعه باشد باید بستر مناسب آن ایجاد و زبان مناسبی برای ارتباط گیری انتخاب شود تا مخاطب با فهم خود به سمت آن برود. ما بستر را از بین برده، زبان ارتباطی را گرفته و انتظار داریم مردم پوشش منتخب ما را انتخاب کنند. جامعه شامل مردمی آگاه و عاقل است که نمی‌خواهند فرد دیگری پوشش آنها را انتخاب کند. تولید کننده پوشاک و دولت باید اتصالی با جامعه ایجاد کنند نه با زور نظر خود را به مردم تحمیل کنند.
وی با اشاره به آشنا کردن ذهن دانشجویان با محتوای جدید و بومی شده، اظهار می‌کند: چنین مواردی باید در دانشگاه‌ها تدریس شود، روی محتوا کار شود و از الگوها و دانشگاه‌های سایر کشورهای فعال در حوزه مد اسلامی کمک گرفته شود. باید ذهن و اندیشه دانشجوهای حال حاضر را با محتوای جدید و بومی شده آشنا کرد نه با سرفصل‌های فلسفه و تاریخ سایر کشورها. باید تاریخ کشور ایران و اقوام به همراه فلسفه بومی آن برای آنها بازگو شده و رویدادهایی برای در اختیار گذاشتن پیوست‌های فرهنگی اصیل ایرانی برگزار شود.
تجاری‌سازی نکردن یراق‌ها به علت عدم آگاهی
عروجی ادامه می‌دهد: در نهایت باید میان دانشجویان تربیت شده و تولید کنندگان پل ارتباطی ایجاد شود و به جامعه نیز نشان داده شود که هویت ایرانی تنها در گلدوزی، نقاشی، یراق یا چاپ روی لباس‌ها نیست. به همین منظور می‌توان از معماری و نگارگری‌های موجود در برش یا پارچه طراحی کرد. تولیدکنندگان پوشاک در ایران حاضر هستند از یراق برندهای خارجی استفاده کنند اما از یراق موجود در کشور خود بهره‌ای نبرده و به علت عدم آگاهی آن را تجاری‌سازی نکرده‌اند.
وی خاطرنشان می‌کند: ما حتی حاضر نیستیم با دنیا در خصوص ادعاهایی که داریم ارتباط برقرار کنیم زیرا می‌خواهیم پا بر روی گذشته، تاریخ و هویت خود بگذاریم تا چیز جدیدی تولید کنیم. حتی اگر قرار باشد چیزی جدیدی تولید شود باید بستر آن فراهم و نیازسنجی‌های لازم انجام شود.
