گوزن زرد ایرانی از جمله گونه‌های بسیار با ارزش و در خطر انقراض کشور محسوب شده که طی سال‌های اخیر اقدامات زیادی در جهت حفظ و احیای نسل آن در کشور توسط سازمان حفاظت محیط زیست شده‌است.
این جاندار جزو یکی از گونه‌های با ارزش در حال زیست در جزیره اشک پارک ملی دریاچه ارومیه است که در سال‌های اخیر در جریان خشک شدن دریاچه ارومیه زندگی این گونه به خطرات متعددی مواجه شده‌است.
شرایط زیستگاهی جزیره اشک طی ۲ دهه گذشته از وضعیت بحرانی دریاچه ارومیه بسیار متأثر شد و نتایج آخرین سرشماری در سال گذشته نشان می‌دهد با وجود اقدامات متعدد، جمعیت این گونه به ۲۹ رأس کاهش یافته‌است.
۴۴ سال از ورود نخستین گله از گوزن‌های زرد ایرانی از «دشت‌ناز» ساری به جزیره ۲ هزار و ۳۵۰ هکتاری «اشک» در پارک ملی دریاچه ارومیه می‌گذرد و در طول این مدت این مهمانان کم نظیر، دوران پرفراز و نشیبی را طی کرده‌اند زیرا زمانی گله‌های آنان به ۳۰۰ رأس می‌رسید اما امروز به ۲۹ رأس رسیده است.
زیستگاه اصلی گوزن زرد ایرانی مناطقی از غرب و جنوب غربی ایران است اما روند کاهشی جمعیت این گونه ارزشمند و زیبا در دهه ۳۰ سبب شد که از اوایل دهه ۴۰ نگهداری این گونه‌ها در مناطق و زیستگاه‌های جدید و حفاظت شده آغاز شد و جزیره اشک پارک ملی دریاچه ارومیه یکی از این زیستگاه‌های ارزشمند و امنی بود که میزبان گوزن‌های زرد ایرانی شد.
اما در طول این مدت شرایط ناپایدار و بحران خشک شدن دریاچه ارومیه زندگی این گونه با ارزش در حال انقراض را تحت تأثیر قرار داده و جمعیت آن با کاهش جدی مواجه شده است در این راستا اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی در قالب برنامه برنامه ملی حفاظت از گوزن زرد ایرانی را از سال ۹۶ در دستور کار قرار داده است.
در قالب این برنامه ملی مرکز تکثیر و پرورش گوزن زرد ایرانی در وسعت ۶ هکتار در منطقه رشکان ارومیه در حال احداث بود که هم اکنون این مرکز به اتمام رسیده و آماده بهره برداری است.
مرکز تکثیر و پرورش گوزن زرد ایرانی آماده بهره برداری است
معاون محیط طبیعی حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی در خصوص اقدامات این اداره کل در زمینه حفاظت از گوزن زرد ایرانی گفت: مرکز تکثیر و پرورش گوزن زرد ایرانی در سه فاز در منطقه رشکان ارومیه در حال احداث بود که هم اکنون این مرکز به اتمام رسیده و طی روزهای آتی به بهره برداری می‌رسد.
مرکز تکثیر و پرورش گوزن زرد ایرانی در سه فاز در منطقه رشکان ارومیه در حال احداث بود که هم اکنون این مرکز به اتمام رسیده و طی روزهای آتی به بهره برداری می‌رسدحجت جباری در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه این مرکز در سه فاز شامل دو محدوده سه هکتاری فنس کشی شده و یک محدوده قرنطینه ۴۰ در ۴۰ است که هر سه فاز به اتمام رسیده است، اظهارکرد: با اتمام این مرکز که برای احداث آن بیش از ۱.۵ میلیارد تومان اعتبار هزینه شده است اقدامات عملی برای تکثیر و پرورش گوزن زرد ایرانی آغاز می‌شود.
وی با بیان اینکه بخش‌های این طرح زیست محیطی شامل احداث قرنطینه، تیمار، محل استاندارد جهت نگهداری گوزن زرد است که قرنطینه و محل تیمار آنها به اتمام رسیده است، گفت: این مرکز با هدف جلوگیری از انقراض این گونه منحصر به فرد و تکثیر و پرورش آن در منطقه محیط بانی رشکان اجرا شده است.
جباری با بیان اینکه در حال حاضر وضعیت گونه با ارزش و در معرض خطر گوزن زرد ایرانی در جزیره اشک دریاچه ارومیه از لحاظ تعداد مطلوب نیست، گفت: این گونه در تعدادی از سایر استان‌های کشور در زیستگاه‌های مناسب نیز تکثیر شده و در حال زیست بوده که این موضوع یکی از سیاست‌های مثبت و تأثیرگذار سازمان برای حفاظت بوده است.
وی اضافه کرد: بحران خشک شدن دریاچه ارومیه در سال‌های گذشته موجب اتصال جزایر دریاچه ارومیه به هم، ورود گونه‌های مهاجم گوشتخوار شغال و پلنگ از خارج از پارک ملی به جزایر و کاهش منابع آب شرب و علوفه در جزیره اشک شده است که پیامد این تهدیدات کاهش جمعیت گوزن زرد در جزیره اشک پارک ملی دریاچه ارومیه بوده و هم اکنون بر اساس آخرین سرشماری جمعیت آن به ۲۹ رأس در جزیره اشک کاهش یافته است.
انتقال ۶ تا ۱۰ رأس گوزن زرد ایرانی از شمال کشور به ارومیه
معاون محیط طبیعی حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی از انتقال ۶ تا ۱۰ رأس گوزن زرد ایرانی از یکی از زیستگاه‌های مناسب این گونه در شمال کشور به منطقه رشکان ارومیه خبر داد و گفت: این اقدام با هدف تکثیر و پرورش گوزن زرد ایرانی برای جلوگیری از انقراض آن صورت می‌گیرد.
انتقال ۶ تا ۱۰ رأس گوزن زرد ایرانی از یکی از زیستگاه‌های مناسب این گونه در شمال کشور به منطقه رشکان ارومیهجباری خاطرنشان کرد: پس از تکثیر و پرورش گوزن زرد ایرانی با انتقال این تعداد رأس از شمال کشور گوزن‌های پرورش یافته برای حیات بهتر به جزیره اشک دریاچه ارومیه منتقل خواهد شد.
وی با اشاره به اینکه جزیره اشک دارای ۲ هزار و ۳۵۰ هکتار مساحت است گفت: ترمیم و بازسازی آبشخورها و آب انبارها نیز در سال‌های اخیر به نحو مطلوبی انجام شده‌است و در سال جاری مقدار مناسبی آب در آب انبارهای احداث شده ذخیره و بر اساس برآوردها پیش بینی می‌شود مشکل جدی برای شرب حیات وحش جزیره اشک بخصوص گوزن زرد وجود نداشته باشد.
جباری با بیان اینکه بعد از ورود شغال به جزایر پارک ملی دریاچه ارومیه بخصوص جزیره اشک و با توجه به قدرت تولید مثل بسیار بالای این گونه، بشدت جمعیت این گونه در جزیره اشک افزایش پیدا کرد که شکار گوزن زرد توسط این گونه گوشتخوار موجب کاهش شدید گوزن زرد در جزیره اشک شده است که با وجود اقدامات بسیار در کاهش جمعیت شغال، این گونه بطور کامل حذف نشده و هم اکنون وجود شغال و پلنگ یک تهدید جدی برای گونه در معرض خطر انقراض گوزن زرد به شمار می‌رود.
وی همچنین یکی از دلایل مشکل پیش روی گوزن زرد ایرانی را زاد و ولد درون خانوادگی اعلام و بیان کرد: به دلیل اینکه در سال‌های اخیر زاد و ولد گوزن‌های زرد ایرانی جزیره اشک درون خانوادگی شده و در سال‌های آینده مشکل ژنتیکی برای این گونه به وجود می‌آورد که در سال‌های آتی باعث بروز مشکل ژنتیکی و در پی آن احتمال بروز بیماری و کم مقاوم شدن این گونه می‌شود.
جزیره اشک دریاچه ارومیه به اعتقاد کارشناسان بین‌المللی و ملی یکی از زیستگاه‌های مناسب حیات گوزن زرد ایرانی در دنیاست.
پارک ملی دریاچه ارومیه شامل ۱۰۲ جزیره بزرگ و کوچک که مهم‌ترین آنها جزیره کبودان یا قویون داغی به مساحت ۳۱۲۵ هکتار و زیستگاه قوچ و میش ارمنی و جزیره اشک به مساحت ۲۵۷۰ هکتار زیستگاه اصلی گوزن زرد ایرانی است.
