مثانه بیش فعال معمولاً باعث می شود که شما در طول روز به طور ناگهانی و چند بار پشت سر هم بخواهید به دستشویی بروید و ادرار کنید و کنترل شرایط برای تان سخت می شود. احتمالا شما در طول روز و شب چند بار نیاز به تخلیه مثانه پیدا می کنید. اگر به مثانه بیش فعال دچار هستید، خجالت نکشید و بدانید که تنها نیستید اما احتمالاً این وضعیت مشکلاتی را در اجتماع و محل کار برای شما ایجاد کرده است. خبر خوب این است که شما می توانید این وضعیت را کنترل کنید، به شرطی که علائم را بشناسید. می توانید مثانه بیش فعال و علائم آن را تحت کنترل بگیرید و این کار را با تغییراتی در رژیم غذایی، زمان‌بندی و تکنیک های کنترل مثانه و راهکار هایی مانند تقویت ماهیچه های لگن به انجام برسانید که در این قسمت از بهداشت و سلامت نمناک بیشتر راجع به آن ها صحبت خواهیم کرد.
علائم مثانه بیش فعال
اگر مثانه بیش فعال دارید، احتمالاً علائم زیر به سراغ شما می آید:
- احساس نیاز ناگهانی برای تخلیه مثانه و کنترل سخت آن
- بیرون ریختن سریع ادرار بعد از وارد شدن به دستشویی بدون کنترل ادرار مکرر که معمولاً در 24 ساعت، 8 بار یا حتی بیشتر اتفاق می افتد.
- بیدار شدن به اندازه دو بار در طول شب برای ادرار کردن
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر چه این اتفاق در افراد بزرگسال معمولاً نادر است اما اگر به مثانه بیش فعال دچار بودید، بدانید که بخش نرمال و طبیعی پروسه پیری نیست و باید علائم را با پزشک در میان بگذارید تا بتواند یک درمان مناسب برای شما داشته باشد. پس در صورت داشتن علائم بالا به پزشک مراجعه کنید.
علل مثانه بیش فعال
- عملکرد طبیعی مثانه و کلیه ها باعث تولید ادرار می شوند که از آن جا وارد مثانه می گردد.
- هنگامی که شما ادرار می کنید، ادرار از مثانه از طریق یک لوله عبور می کند و این ماهیچه که با آن اسفنگتر می گویند؛ باز شده و ادرار را از بدن دفع می کند.
- در خانم ها این لوله بالای قسمت واژن قرار گرفته و در مردان دقیقاً در نوک آلت آن ها است.
- هنگامی که مثانه پر می شود، سیگنال های عصبی به مغز ارسال می گردند و باعث می شود که شما نیاز به ادرار کردن داشته باشید و این سیگنال های عصبی عامل ریلکس شدن ماهیچه های لگن هم هستند و آن ها را سفت و منقبض می کند.
انقباض مثانه
مثانه بیش فعال زمانی اتفاق می افتد که ماهیچه های مثانه خیلی زیاد منقبض می شوند؛ حتی زمانی که حجم ادرار کم است، باز هم حالت انقباض دارند و این باعث می شود که شما احساس نیاز به تخلیه مثانه داشته باشید. وضعیت های مختلف می تواند عامل ایجاد این انقباض زیاد باشد، مانند:
- اختلال نورولوژیکی مانند سکته یا ام اس
- دیابت
- عفونت ادراری
- تغییرات هورمونی مانند یائسگی در زنان
- محصولات غیر طبیعی در مثانه مانند تومور یا سنگ مثانه
- مشکلات دیگری مانند بزرگ بودن پروستات
- یبوست
- جراحی در گذشته
- برخی از دارو های مصرفی
- مصرف زیاد کافئین
- افت عملکرد ذهنی
- سخت راه رفتن و دیر رسیدن به دستشویی
- تخلیه ناقص مثانه
عوامل خطر
زمانی که سن بالا می رود، احتمال ابتلا به مثانه بیش فعال افزایش پیدا می کند و شما در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به اختلالاتی مثل دیابت و بزرگ شدن پروستات هستید که با عملکرد مثانه رابطه مستقیم دارد. همچنین افت عملکرد ذهنی و یا مشکلاتی مثل سکته و آلزایمر هم می تواند عامل ایجاد مثانه بیش فعال باشد و خطر آن را افزایش دهد.
خطرات و مشکلات ناشی از بیش فعالی مثانه
مثانه بیش فعال کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار می دهد و خطرات آن شامل موارد زیر است:
- افسردگی
- استرس عاطفی
- اضطراب
- آشفتگی خواب
- بهم خوردن چرخه خواب
- مشکلات جنسی
حتی هر گونه استرس یا فشار مانند سرفه، عطسه، خنده یا ورزش هم می تواند عاملی برای تحریک مثانه و نیاز به دفع ادرار باسد.
جلوگیری و پیشگیری از بیش فعالی مثانه
انتخاب های مناسب برای سبک زندگی سالم خطر ابتلا به مثانه بیش فعال را کاهش می دهد که این انتخاب ها شامل موارد زیر است:
- وزن خود را سالم نگه دارید. حتماً فعالیت فیزیکی و ورزش در طول روز داشته باشید.
- مصرف کافئین خود را کاهش دهید.
- سیگار نکشید و وضعیت های مزمن مانند دیابت را کنترل کنید که باعث علائم مثانه بیش فعال می شوند.
- مراقب ماهیچه لگن باشید و آن را با تمرینات مختلف توسط یک مربی متخصص تقویت کنید.
درمان ترکیبی
چند مورد از روش های درمانی می تواند برای فرد مبتلا موثر باشد که شامل موارد زیر است:
تراپی رفتاری
تراپی رفتاری اولین کاری است که برای مدیریت این وضعیت انجام می دهند که می تواند بدون عوارض جانبی و موثر باشد که شامل تمرین ماهیچه های لگن می شود و فرد به درمانگر مراجعه می کند.
بیوفیدبک
یکی دیگر از درمان هایی است که در طول آن فرد را به سنسور های الکتریکی وصل می کنند تا اطلاعات بدنش را بیرون بکشند و متوجه شوند که از چه طریقی می توانند عضلات را بهتر تقویت کنند.
تمرین مثانه
تمرین برای مثانه شامل تمریناتی می شود که فرد خودش را کنترل کند و دستشویی رفتن را به تعویق می اندازد و گاهی اوقات تا نیم ساعت این کار را انجام می دهد که باعث تمرین و تقویت مثانه می شود.
دارو ها
معمولاً بعد از یائسگی استروژن درمانی برای بعضی از خانم ها لازم است که اگر ریشه مشکل به خاطر تغییرات هورمونی باشد، معمولا با دارو می توانند آن را برطرف کنند. همچنین بعضی از داروها هستند که باعث آرام شدن مثانه می شوند و می توانند با آن وضعیت را بهبود ببخشند. عوارض جانبی اکثر این داروها شامل خشکی چشم و خشکی دهان است. به همین دلیل پزشکان توصیه می کنند که همزمان با مصرف این داروها زیاد آب بنوشند. یبوست هم یکی دیگر از عوارض جانبی این دارو هاست. البته بعضی از پزشکان داروهای خود را به صورت ژل یا پماد هم تجویز می کنند که عوارض جانبی کم تری دارند. پزشک معمولاً در این شرایط توصیه می کند که آب را جرعه جرعه استفاده کنید و آدامس بدون قند یا آب میوه های بدون قند استفاده کنید تا خشکی دهان برطرف شود که معمولا برای خشکی چشم، قطره هم تجویز می کنند. بعضی از داروهای بدون نسخه مانند محصولات بیوتین هم می تواند در طولانی مدت خشکی دهان را برطرف کند. برای جلوگیری از یبوست هم پزشک توصیه می کند که از رژیم غذایی حاوی فیبر استفاده کنید.
تزریقات مثانه
بعضی از پزشکان پروتئینی را که به آن بوتاکس می گویند، با دوز خیلی پایین مستقیماً به بافت مثانه تزریق می کنند که باعث آرام شدن مثانه شده و از حالت انقباض بیش از حد در می آید که معمولاً در شرایط خیلی اورژانسی روش مناسبی است اما اثر آن موقتی بوده و بعد از حدود شش ماه یا کمی بیشتر از بین می رود و تکرار تزریق ضروری است. عوارض جانبی این تزریق می تواند شامل عفونت ادراری باشد.
تحریک عصب ها
گاهی اوقات وسیله ای را برای تحریک عصب ها استفاده می کنند که می تواند مثانه را از حالت انقباض بیش از حد در بیاورد.
جراحی
در بعضی از شرایط پزشک توصیه می کند که فرد جراحی انجام دهد تا توانایی نگهداری ادرار در او بیشتر شود و فشار به مثانه کاهش پیدا کند. این جراحی به گونه‌ای است که در آن ظرفیت مثانه را افزایش می دهند.
برداشتن مثانه
این مرحله آخرین کاری است که انجام می دهند و مثانه را برمی دارند یا فضای آن را کمی جابه جا می کنند و کیسه ای را جای مثانه قرار می دهند تا ادرار داخل آن جمع شود.
راهکار های خانگی و تغییرات سبک زندگی
این استراتژی ها در سبک زندگی می تواند تا حد زیادی علائم مثانه بیش فعال را کنترل کند:
- وزن سالم داشته باشید. اگر اضافه وزن دارید، وزن خود را کاهش دهید. کاهش وزن می تواند علائم را بهبود ببخشد.
- به اندازه کافی مایعات بخورید. اگر مایعات؛ بیش از حدِ نیاز مصرف شود، وضعیت بدتر خواهد شد اما نوشیدن آب هم باعث غلیظ شدن ادرار می شود و وضعیت را وخیم تر می کند. پس در حد متعادل آب بنوشید.
- از خوردن مواد غذایی و نوشیدنی هایی که باعث تحریک مثانه می شوند خودداری کنید که شامل کافئین، چای، نوشیدنی های کربنی، مرکبات، میوه، شکلات، غذای تند و گوجه فرنگی است.
- اگر غذا و نوشیدنی دیگری هم خوردید و شرایط را بدتر کرد، حتماً از آن ها پرهیز کنید.
