کمبود آهن در کودکان و نوزادان : به گزارش دلگرم والدین باید در دادن قطره آهن به کودک حساسیت داشته باشند و به این موضوع مهم توجه کنند. پدر و مادرها اگر میبینند فرزندشان تمایل دارد از سجاده آنها مُهر بردارد و بخورد یا موارد دیگری مانند خاک گلدان را می‌خورد، حتما برای بررسی این اشتیاق به خاک خوردن در فرزندشان، به پزشک متخصص مراجعه کنند.خوردن خاک توسط بچه‌ها، علامتی از کمبود آهن در آنها است و از آنجا که کمبود عناصری مانند روی و آهن آثار ناخوشایندی در سلامتی دارد، باید برای تشخیص و درمان به موقع اقدام کنید. بعضی از والدین به دلیل ترس از رنگ گرفتن دندانهای کودک یا خرابی آنها، قطره آهن تجویز شده را به درستی به کودک خود نمی‌دهند. مقابله با کمبود آهن فواید بی‌شماری از جمله پیشگیری از کاهش ضریب هوشی و تمرکز بچه‌ها دارد و حتی در مورد پیشگیری از کوتاهی قد کودکان نیز می‌توان وجود این عنصر حیاتی را موثر دانست.
عنصر آهن در بیشتر آنزیم‌های مهم بدن که در واکنش‌های شیمیایی شرکت می‌کنند، به عنوان یک جزء کاربردی و حیاتی نقش دارد.دستگاه گردش خون که مهم‌ترین جزء آن گلبول‌های قرمز است و نقش آن رساندن اکسیژن به تمامی سلول‌های بدن است، بدون آهن نمیتواند اکسیژن را جذب و در ارگان‌های هدف آزاد کند.بر اساس دستوالعمل‌های سازمان بهداشت جهانی، قطره آهن از شش ماهگی شروع می‌شود و تا دو سالگی هم باید به طور مستمر ادامه داشته باشد، ولی طبق تحقیقات گسترده و مطالب علمی که در کتاب‌های مرجع آمده است، در نوزادانی که سر موقع به دنیا می‌آیند و از شیر مادر تغذیه می‌کنند از چهار ماهگی و در نوزادان زودرس از زمان دو برابر شدن وزن تولد، باید قطره آهن استفاده شود.
نشانه‌ها و علائم کمبود آهن در کودکان
اغلب علائم و نشانه‌های فقر آهن در کودکان تا هنگام بروز کم‌خونی ناشی از فقر آهن ظاهر نمی‌شوند. اگر کودک ما یک یا چند عامل خطر ایجاد فقر آهن را دارد، لازم است حتما با پزشک خود مشورت کنیم. علائم و نشانه‌های کم‌خونی فقر آهن شامل:
- پوست رنگ‌پریده
- خستگی
- دست و پای سرد
- کندی در رشد و نمو
- کم‌اشتهایی
- تنفس سریع غیر طبیعی
- مشکلات رفتاری
- عفونتهای مکرر
- ولع غیرطبیعی برای خوردن موادی مثل خاک و یخ
چگونه از کم خونی فقر آهن می توان جلوگیری کرد؟
برای پیشگیری از کمبود آهن و کم خونی ناشی از آن در برنامه غذایی روزانه کودک خود از منابع غـــذایـــی حاوی آهن استفاده کنید. بهترین منابع غذایی آهن، جگر، گوشت قرمز، مرغ و ماهی می باشند. زرده تخم مرغ، انواع حبوبات مثل عدس و لوبیا، سبزیجات سبز تیره مثل جعفری و اسفناج، انواع مغزها مثل پسته، بادام، گردو و فندق (بعد از 2 سالگی به شرط آنکه کودک به آنها حساسیت نداشته باشد) و انواع خشکبار مانند توت خشک، برگه آلو، انجیر خشک، کشمش و خرما منابع خوبی از آهن هستند و می توان برای تامین آهن مورد نیاز بدن در برنامه غذایی کودکان، متناسب با سن آنها از این مواد استفاده نمود. همچنین برای پیشگیری از کمبود آهن باید به کودکان خود از 6 ماهگی تا 24 ماهگی قطره آهن به میزان 10 تا 15 قطره در روز بدهید.
چه میزان آهن برای کودکان مورد نیاز است؟
برای رشد و تکامل کودک باید مقدار ثابتی آهن در رژیم غذایی‌اش وجود داشته باشد؛ کودکان ۷ تا ۱۲ ماهه ۱۱ میلی گرم، یک تا ۳ ساله ۷ میلی گرم، ۴ تا ۸ ساله ۱۰ میلی گرم، ۹ تا ۱۳ ساله ۸ میلی گرم، دختران ۱۴ تا ۱۸ ساله ۱۵ میلی گرم و پسران در این سنین ۱۱ میلی گرم آهن به صورت روزانه احتیاج دارند.
قطره آهن را چگونه باید به کودک داد؟
با شروع غذای کمکی باید روزانه قطره آهن یا شربت آهن به کودک خود بدهید که از ابتلا وی به کم خونی فقر آهن پیشگیری شود. می توانید قطره آهن را در عقب دهان کودک بــچکــانــیــد (حتی الامکان قطره را با قطره چکان در دهان کودک بچکانید و از قاشق برای دادن قطره استفاده نکنید) برای اینکه دندانهای کودک سیاه نشود، بلافاصله مقداری آب جوشیده خنک شده و یا آب میوه (بسته به سن کودک) به او بدهید و با یک پارچه تمیز یا مسواک نرم دندانهای او را بخوبی تمیز کنید. بلافاصله پس از دادن قطره نباید چای بدهید چون آهن موجود در قطره کمتر جذب می شود. بهتر است قطره آهن را بین دو وعده شیر به کودک بدهید. بخاطر داشته باشید با خوردن قطره آهن، مدفوع کودک بطور طبیعی تیره رنگ می شود که جای نگرانی نیست. اگر کودک قطره آهن را به تنهایی نمی خورد ولی بصورت مخلوط با آب میوه بهتر می خورد می توانید قطره آهن را در مقدار کمی آب میوه مخلوط کرده و به کودک بدهید.
آیا می دانید چرا کودکان زیر 5 سال نسبت به کمبود ویتامین A حساس تر هستند؟
کودکان زیر 5 سال دوران سریع رشد را می گذرانند وبرای رشد خود به ویتامین A بیشتری نیاز دارند. پس اگر در برنامه غذایی آنها منابع ویتامین A به اندازه کافی وجود نداشته باشد بسرعت دچار کمبود می شوند. بویژه آنکه، در این سنین معمولا" کودکان بیشتر به بیماریهای اسهالی و عفونتهای تنفسی و آلــــودگـــی های انـــگلی مبتلا می شوند ودر اثر این بیماریها دچار بی اشتهایی شده و غذای کمتری می خورند . در نتیجه ویتامین کمتری به بدنشان می رسد و ضمنا" جذب این ویتامینها در بدن در دوران بیماری کمتر می شود. در برنامه غذایی روزانه کودک خود از منابع غذایی ویتامین A مثل جگر، زرده تخم مرغ، شیر و لبنیات، کره، سبزیهای زرد مثل هویج، کدو حلوایی و میوه های زرد و نارنجی رنگ مثل آلو، زردآلو، قیسی، خرمالو، طالبی استفاده کنید که کودکتان دچار کمبود ویتامین A نشود.
عوامل خطر برای ابتلا به کمبود آهن
نوزادان و کودکانی که یکی از شرایط زیر را داشته باشند بیشتر در معرض ابتلا به کمبود آهن قرار دارند:
- کودکانی که بیش از ۳ هفته قبل از موعد مقرر متولد شده اند یا هنگام تولد وزن کمی داشته اند.
- کودکانی که قبل از یک سالگی از شیر گاو تغذیه کرده اند.
- نوزادانی که از شیر مادر تغذیه کرده ولی پس از ۶ ماهگی نیز از غذاهای مکمل حاوی آهن استفاده نکرده اند.
- کودکان یک تا ۵ ساله ای که روزانه بیش از ۷۱۰ میلی لیتر شیر گاو، شیر بز یا شیر سویا در روز می نوشند.
- کودکانی که بیماری های خاصی مانند عفونت های مزمن داشته یا رژیم غذایی محدودی دارند. البته فراموش نکنید که دختران نوجوان بیشتر از پسران در معرض کمبود آهن قرار خواهند داشت.
کمبود ویتامین A چه عوارضی در کودکان زیر 5 سال دارد؟
ویتامین A برای رشد کودک ضروری است. علاوه بر آن به مقاومت بدن کودک در مقابل بیماریهایی مثل عفونتهای تنفسی، سرخک، برونشیت، اسهال و سایر بیماریهای عفونی کمک می کند و کمبود آن موجب اختلال رشد، کاهش مقاومت بدن و ابتلا مکرر به بیماریها، اختلال در خونسازی، شبکوری و در موارد کمبود شدید آسیب رسیدن به چشم ها و نهایتا" کوری می شود. کودکانی که دچار کمبود ویتامین A هستند بیشتر به بیماری مبتلا می شوند و دوره بیماری در آنها طولانی تر است.برای پیشگیری از کمبود ویتامین A در کودکان زیر 2 سال، باید از روز پانزدهم تولد تا 2 سالگی به کودک هر روز 25 قطره مولتی ویتامین یا قطره ویتامین A+D بدهید.
چگونه از کمبود ید در کودک خود پیشگیری کنیم؟
برای پیشگیری از اختلالات ناشی از کمبود ید از جمله اختلال در رشد مغزی و جسمی و کاهش قدرت یادگیری، باید در برنامه غذایی روزانه از نمک یددار استفاده کنیم. مصرف نمک یددار تنها راه حفاظت شما و کودکتان در برابر اثرات زیان آور و قابل پیشگیری کمبود ید است. اما توجه داشته باشید که بطور کلی، نمک باید کم مصرف شود ولی همان مقدار کم، نمک یددار باشد. مصرف گوشت قرمز می‌تواند تا حدی از کم‌خونی دختران بکاهد اما بهتر است در مقطعی که دچار عادت ماهانه می‌شوند از قرص آهن استفاده کنند.رئیس بخش گوارش مرکز طبی کودکان به مراجعه و معاینه دوره‌ای اشاره داشت و افزود: کودکان زیر یک سال هر یکماه ، بعد از یک سالگی هر 3 ماه و در سنین بالاتر هر 6 ماه به پزشک مراجعه کنند تا معیارهای رشدی آنها چک شود و همچنین برای استفاده از مکمل‌های تغذیه‌ای مثل مولتی ویتامین و آهن دستورات کافی داده شود.
