به طور کلی عدم تحمل لاکتوز را می توان یک نوع حساسیت غذایی دانست که کودکان و خردسالان مبتلا به آن فاقد آنزیم لاکتاز خواهند بود که به تجزیه لاکتوز یعنی قند موجود درون شیر کمک خواهد کرد. این عارضه بیشتر در میان کودکان با سن یبشتر از دو سال مشاهده می شود زیرا میزان لاکتاز پس از این سن کاهش خواهد یافت.
آشنایی با عارضه عدم تحمل لاکتوز در کودکان
بهتر است بدانید که در واقع لاکتوز نوعی قند موجود درون شیر و محصولات ساخته شده از شیر است. همچنین روده کوچک عضوی که بیشترین میزان هضم غذا و جذب مواد غذایی در آن انجام می شود به تدریج آنزیمی به نام لاکتاز را تولید خواهد کرد. لاکتاز باعث تجزیه لاکتوز به دو شکل ساده تر قند یعنی گلوکز و گالاکتوز می شود که بدن این قندهای ساده تر را در جریان خون جذب خواهد کرد.
همچنین عدم تحمل نسبت به لاکتوز را می توان بدین خاطر است که بدن نمی تواند لاکتاز کافی تولید کند و در نیجه لاکتوز هضم نشده در روده باقی مانده و باعث ایجاد مشکلات گوارشی خواهد شد. با وجود اینکه مشکلات گوارشی آزاردهنده اند اما چندان هم خطرناک نخواهند بود.
بسیاری از کودکانی که زودتر از موعد متولد می شوند گاهی اوقات برای مدتی نمی توانند مقادیر کافی از آنزیم لاکتاز تولید کنند. در واقع سطح لاکتاز بدن جنین معمولا در پایان سه ماهه سوم بارداری افزایش خواهد یافت اما مورد واقعی عدم تجمل لاکتوز معمولا در سال های تحصصیلات ابتدایی یا سال های جوان خود را نشان خواهد داد. با وجود اینکه ممکن است علائم زودتر آشکار شود اما بعید است که یک کودک شیرخوار کوچک دچار عدم حمل لاکتوز داشته باشد.
علل بروز عارضه:
تاکنون نیز بسیاری از کارشناسان و پزشکان نمی دانند چرا برخی افراد عدم تحمل لاکتوز دارند و برخی دیگر ندارند اما این عارضه نادر نیست و ژنتیک می تواند در بروز آن نقش بسیار مهمی داشه باشد. به ندرت ممکن است کودکی با عدم تحمل لاکتوز متولد شود که برای این مواقع بایستی هر دو والد ژن مربوط به این نوع عارضه را به نوزاد خود منتقل کنند.
کودک مبتلا به این عارضه از زمان تولد دارای اسهال شدید خواهد بود و نمی تواند لاکتوز موجود در شیر مادر یا شیر خشک تهیه شده از شیر گاو را تحمل نماید. در واقع او نیاز به یک شیر خشک مخصوص فاقد لاکتوز نیاز دارد و چنانچه کودکتان مورد شدیدی از اسهال داشت ممکن است بدنش به صورت موقف در تولید لاکتاز دچار مشکل شود و علائمی را برای یک الی دو هفته نشان دهد.
علائم نشان دهنده:
چنانچه کودکتان مبتلا به عدم تحمل لاکتوز باشد ممکن است ۳۰ دقیقه تا ۲ ساعت پس از خوردن شیر مادر یا فرآورده های لبنی مانند پنیر یا ماست یعنی پس از شش ماهگی که خوردن مواد غذایی جامد را آغاز کرده دچار اسهال، دلپیچه، نفخ یا گاز معده شود. همچنین نباید از این نکته غافل شوید که کودک تان به هیچ وجه از شیر گاو تغذیه نکند.
امروزه برخی از افراد مبتلا به این عارضه توانسته مقادیر کمی از مواد لبنی را بدون اینکه علائم خفیفی داشته باشند مصرف کنند اما دیگر افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز با هر بار مصرف غذای دارای لاکتوز دچار ناراحتی خواهند شد.
چگونگی تشخیص:
بهتر است بدانید که چنانچه یک کودک دارای علائم عدم تحمل لاکتوز باشد متخصص اطفال می تواند آزمایش های مختلفی را برای تشخیص آن انجام دهد. در ادامه این آزمایش ها را شرح داده ایم:
تست تنفس:
تست تنفس هیدروژن یک آزمایش برای عارضه عدم تحمل لاکتوز است که میزان هیدروژن موجود در تنفس فرد را مورد اندازه گیری قرار می دهد. در این آزمایشاز کودک خواسته می شود تا در یک محفظه ی بالونی تنفس کند تا یک مقدار پایه مورد ارزیبی قرار گیرد.
سپس کودک یک مایع طعم دار که حاوی لاکتوز است را می نوشد و نمونه های تنفس در دوره های زمانی مشخصی گرفته می شوند تا میزان تغییرات هیدروژن کنترل شود. دقت داشته باشید که اگر کودک در تجزیه لاکتوز مشکل داشته باشد میزان هیدروژن موجود در نفس افزایش خواهد یافت. معمولا برای انجام این تست پزشک توصیه می شود که کودک تا هشت ساعت قبل چیزی میل نکند.
تست اسیدیته مدفوع:
این تست معمولا میزان اسید موجود درون مدفوع را اندازه گیری می کند. اسید لاکتیک و گلوکز تولید شده توسط لاکتوز هضم نشده و سایر اسید های چرب در نمونه ی مدفوع قابل تشخیص خواهند بود.
تست تحمل لاکتوز:
توجه داشته باشید که این تست نیز میزان جذب لاکتوز درون دستگاه گوارش را مورد اندازه گیری قرار می دهد.
راه های مختلف برای درمان عدم تحمل لاکتوز در کودکان:
با وجود اینکه عارضه عدم تحمل لاکتز قابل درمان یا پیشگیری نیست اما در صورت ابتلای کودکتان به آن می توانید از راهکارهای مختلفی که در ادامه بیان کرده ایم برای کمک به او استفاده کنید:
از پودر شیر بدون چربی استفاده کنید:
دقت داشته باشید که محصولات حاوی ترکیبات شیر یا سایر آلرژی زا های رایج بایستی به روشنی در برچسب محصول قید شده باشند. اگر چنین نبود آن محصول را نخرید زیرا این قانون کار شما را بسیاری ساده تر خواهد کرد.
برچسب مواد غذایی را بخوانید:
توصیه می شود که از محصولات لبنی و تمام مواد غذایی دیگری که حاوی لاکتوز هستند پرهیز نمایید. برای مثال برخی از غذاهای ظاهرا بی ضرر مانند پودر های آماده پنکیک و کیک، سوپ و پوره سیب زمینی، غلات صبحانه یا کورنفلکس ها، مارگارین، سس سالاد و نان حاوی فرآورده های شیر هستند.
همیشه بر روی محضولات غذایی به دنبال ترکیباتی مانند آب پنیر، دلمه ی پنیر، مواد جامد خشک شیر شامل پروتئین، قند، مواد معدنی و ویتامین های شیر باشد که اغلب از خشک کردن کامل شیر تولید می شوند و از دادن آن ها به کودکتان خودداری نمایید.
به واکنش های کودک توجه کنید:
برخی از افرادی که مبتلا به این عارضه هستند می توانند مقادیر کمی از لاکتوز را بدون مشکل هضم کنند در حالی که بقیه به کمترین مقادیر نیز حساس خواهند بود. در گذر زمان متوجه خواهید شد که کودک تان چه مقدار از مواد غذایی لبنی را بدون مشکل مصرف می کند برای مثال برخی از پنیر ها کمتر از انواع دیگر لاکتوز دارند و به همین خاطر هضم شدن آن ها کمی ساده تر خواهد بود.
مواد مغذی مورد نیاز کودک را تامین کنید:
چنانچه متوجه شدید که با رشد کودک باید محصولات لبنی نیز از رژیم غذایی او حذف شوند باید اطمینان پیدا کنید که او منابع دیگر کلسیم را که به تقویت و رشد استخوان و دندان ها کمک می کند به مقدار کافی دریافت خواهد کرد. بسیاری از منابع غیر لبنی کلسیم شامل سبزیجات برگ دار، آب میوه و شیر غنی شده با سویا، توفو، کلم بروکلی، ماهی قزل آلا، پرتقال و نان غنی شده با کلسیم خواهند بود و مصرف آن ها مشکلی به وجود نخواهد آورد.
