در خوزستان، مردم در کنار سیلاب ویرانگر با موج ویرانگر دیگری هم مواجه بودند و آن شایعه‌های مخربی بود که آرامش و امنیت روانی مردم خوزستان را مورد هدف قرار داده است؛ شایعاتی که در برخی موارد آن‌چنان حساب‌شده بودند که برخی رسانه‌های کشور را به‌اشتباه انداخت.
سیلاب به‌اندازه کافی برای هر منطقه و شهری نگران‌کننده است ولی وقتی با شایعات مخرب همراه باشد بی‌شک اثر تخریبی آن فراتر از تخریب خانه‌ها، روستاها، زیرساخت‌ها، زمین‌های کشاورزی و برخی شهرها است چراکه شایعه اعتماد عمومی مردم به حکومت و امنیت روانی مردم را هدف قرار می‌دهد. اینکه منشأ شایعات در سیل اخیر خوزستان کدام منبع است را باید به مسئولان امر سپرد ولی برخی افراد پیاده‌نظام مفت و مجانی شایعه‌سازان می‌شوند و به‌راحتی اهداف شوم شایعه‌سازان را بازنشر می‌کنند. به‌خصوص در شرایط بحرانی که قاعدتا مراجعه مردم به شبکه‌های اجتماعی چند برابر می‌شود برخی خواسته و برخی ناخواسته ناشر شایعه‌های مخرب می‌شوند. سیلاب خوزستان اما بستری برای جولان شایعه‌های مخرب بود و مردم روزانه با برخی شایعه‌ها مواجه بودند که باعث نگرانی آن‌ها می‌شد و درواقع مواجه با شایعه‌سازان به‌خوبی و با برنامه از سوی مسئولان امر مدیریت نشد. به عبارتی بحران خوزستان از یک سخنگوی کامل و جامع که خود شایعات را رصد کند و از تمام ظرفیت‌های رسانه‌ای و فضای مجازی و… برای مقابله با شایعات بهره ببرد، برخوردار نبود. واقعیتی که همه بر آن صحه می‌گذارند این است که سیلاب خوزستان با وجود همه غفلت‌های دولتی به‌خصوص در زمان قبل از سیلاب، به‌خوبی مدیریت شد و قرار گرفتن نیروهای مردمی، امدادی، جهادی و نظامی در کنار هم ضمن خلق صحنه‌هایی از همدلی و همبستگی ملی، جلوی تخریب‌های بیشتر سیلاب گرفته شد اما شایعه‌سازان موافق نبودند و اصرار داشتند که خسارت‌ها را بیشتر و حتی تعمدی جلوه دهند.
اولین جرقه‌های شایعه
یکی از شدیدترین هجمه‌های صورت گرفته، ترک برداشتن، سر ریز شدن و مشکل فنی داشتن سد کرخه بود که حتی موشن گرافیکی در فضای مجازی منتشر شد که اگر سد کرخه بشکند چه مناطقی از خوزستان و حتی عراق زیر آب می‌رود. این شایعه تا آنجا کارساز واقع شد که برخی‌ها، اعضای خانواده خود را از استان خارج کردند. علت هجمه به سد کرخه هم در کنار پمپاژ اضطراب به جامعه، هدف قرار گرفتن سد کرخه به‌عنوان دستاوردی از مهندسی ایرانی است درحالی‌که مدام از سد دز که ساخت آن به گذشته‌ها برمی‌گردد، تعریف می‌شد اما واقعیت این بود که سد کرخه به‌خوبی اهداف تعریف‌شده را محقق و چندین سیلاب شدید را مهار کرد. شایعه شکاف برداشتن، به صدا درآمدن آژیر خطر و انتشار فیلمی که شکافی در دیواره سد کرخه را نشان می‌دهد، همه و همه هجمه‌های حساب‌شده‌ای بود که به جامعه تزریق می‌شد اما اکنون مشخص شد، سد کرخه به‌خوبی در برابر بی‌سابقه‌ترین سیلاب واردشده به این حوضه مقاومت کرد.
ماجرای آژیر در سد کرخه چه بود؟
انتشار فیلمی از روشن شدن آژیر در سد کرخه هم ترفند دیگری از شایعه‌سازان بود که به‌خوبی اضطراب را به سطح جامعه منتقل کرد. روشن شدن آژیر به معنی باز شدن دریچه‌های اضطراری سد کرخه است و مردم باید از حاشیه رودخانه فاصله بگیرند تا پس از بالا آمدن یکباره آب غافلگیر نشوند. این فیلم در حالی به نام سد کرخه در فضای مجازی منتشر که متعلق به سد تنظیمی علی کله دزفول است.
مدیرعامل سد و نیروگاه کرخه همان زمان گفت: ضدانقلاب به‌شدت بر روی وضعیت فعلی سد کرخه و استان خوزستان در حال کار هستند و اخبار کذبی در فضای مجازی در خصوص وضعیت سد کرخه و خروجی آن منتشر می‌کنند که همه این اخبار کذب است و سد در پایداری کامل به سر می‌برد.
دادستان عمومی و انقلاب شوش نیز به‌سرعت وارد عمل شد و گفت: فردی که با انتشار کلیپی غیرواقعی از سد کرخه در فضای مجازی باعث ایجاد نگرانی و تشویش اذهان عمومی شده بود، دستگیر و روانه زندان شد.
مصطفی نظری افزود: در پی انتشار یک کلیپ در فضای مجازی که در آن صداهای عجیبی از سد کرخه شنیده می‌شد، رسیدگی موضوع در دستور کار پلیس قرار گرفت. در بررسی‌های صورت گرفته مشخص شد این کلیپ توسط فردی تهیه، تدوین و در فضای مجازی منتشرشده است.
دادستان عمومی و انقلاب شوش افزود: مأموران پلیس اطلاعات پس از شناسایی با حکم قضائی موفق شدند عامل انتشار کلیپ را شناسایی و دستگیر کنند. فرد دستگیرشده پس از انجام مراحل قانونی به مراجع قضائی تحویل داده شد که پس از روبرو شدن با مستندات و قبول اتهام، راهی زندان شد.
نظری با اشاره به اینکه این کلیپ از پایه و اساس غیرواقعی بوده است، افزود: تولید و انتشار موارد غیرواقعی در فضای مجازی جرم است و نیروی انتظامی و قوه قضائیه با تولیدکنندگان و انتشاردهندگان مواردی که موجب ترس، نگرانی و تشویش اذهان عمومی می‌شوند، برخورد قاطع و قانونی می‌کنند.
دادستان عمومی و انقلاب شوش گفت: فضای مجازی در بسیاری موارد با واقعیت فاصله دارد که از عموم مردم تقاضا می‌شود به موضوعاتی که در این فضا منتشر می‌شوند، توجه نکنند و اخبار را از طریق رسانه‌های رسمی و خبرگزاری‌ها پیگیری کنند.
ماجرای درگیری خونین با مردم چه بود؟
در شبی که قرار بود سیل بندهای روستای شاکریه شکافته شود تا سوسنگرد به‌عنوان یک شهر مهم از به زیر آب رفتن و بروز خسارت‌های سنگین نجات یابد، قبل از اینکه راضی کردن اهالی شاکریه برای ورود آب به زمین‌های کشاورزیان به نتیجه برسد، شایعه‌سازان با انتشار عکس‌هایی خبر دادند که نیروهای انتظامی با مردم درگیر شده‌اند و تعدادی از اهالی شاکریه مجروح و یک نفر که حتی نام آن اعلام شد کشته‌شده است؛ اما خیلی زود مشخص شد عکس‌های منتشرشده از شاکریه متعلق به درگیری‌های صورت گرفته بین دزفول و اندیمشک بود و شایعه‌سازان به هدف خود نرسیدند هرچند همان شب خبر درگیری کل شبکه‌های مجازی و فضای مجازی خوزستان را درنوردید.
هورالعظیم خشک یا پرآب
هورالعظیم اما راهبرد اصلی شایعه‌سازان در سیل خوزستان بود برای اینکه این مورد به مردم القا شود که دولت مردم، خانه‌ها، زمین‌های کشاورزی و دام آن‌ها را فدای نفت کرده است. در این شایعه خالی بودن هورالعظیم به علت فعالیت‌های شرکت نفت و یا کم آب بودن عمق آن بارها و بارها به جامعه تزریق شد؛ این شایعه تا آنجا پیش رفت که حتی برخی رسانه‌های رسمی و فعالان اجتماعی و محیط زیستی هم با آن هم‌نوا شوند و موج عظیمی به راه افتاد.
این هجمه‌های سنگین علیه خالی بودن هورالعظیم حتی پای وزیر نفت را به خوزستان کشاند و بیژن زنگنه با قاطعیت اعلام کرد که حاضر نیست جان و مال مردم را فدای چند بشکه نفت کند ولی وسعت و قدرت شایعه بیش از این‌ها بود.
حتی برخی معتمدان محلی هم با بالگرد به هورالعظیم رفتند برده شدند و پر آب بودن تالاب به آن‌ها نشان داده شد. صداوسیما هم تصویربرداری خود را نشان داد و همه حاکی از پرآب بودن تالاب بود.
شایعه‌های قطعی بلندمدت برق با سوءاستفاده از نام یک خبرگزاری که حتی یک رسانه معتبر را به‌اشتباه انداخت، تخلیه شهر اهواز، تخلیه برخی شهرها، سرزیر شدن سیل‌ها، ورود سیلاب به برخی مناطق و شهرها به‌خصوص مرکز شهر اهواز، آلودگی‌های آب آشامیدنی در برخی شهرها، آلودگی نفتی، برکناری استاندار خوزستان به علت ضعف در مدیریت بحران و موارد بسیاری ازاین‌دست امنیت روانی جامعه خوزستانی در مدت اخیر را به‌شدت تهدید کرد.
دستگیری ۲۴ نفر شایعه‌پراکن
آش این شایعات آن‌قدر شور بود که نیروی انتظامی با وجود همه مشغله‌های مربوط به بحران وارد کار شد و برخی شایعه‌سازان را دستگیر کرد.
رئیس پلیس فتای خوزستان در همین خصوص گفت: ۲۴ نفر از کاربران فضای مجازی که با پخش اخبار منحرف و شایعات مربوط به سیل موجب تشویش اذهان عمومی شده بودند به مراجع قضائی معرفی شدند. سرهنگ شاهین حسنوند اظهار کرد: با توجه به انتشار شایعات و خبرهای کذب در فضای مجازی که منجر به ناامن شدن جو روانی جامعه شده بود اقدام لازم در دستور کار قرار گرفت.
او افزود: کارشناسان پلیس فتا با رصد و پایش شبکه‌های اجتماعی ۲۴ نفر از کاربرانی را که با پخش اخبار منحرف و شایعات مربوط به سیل موجب تشویش اذهان عمومی شده بودند را شناسایی و به مرجع قضائی معرفی کردند.
رئیس پلیس فتای خوزستان پیش‌ازاین نیز هشدار داده بود با کاربرانی که با انتشار و کپی کردن پیام‌های کذب در فضای مجازی در خصوص سیلاب خوزستان موجب تشویش اذهان عمومی و ایجاد رعب و وحشت در جامعه می‌شوند برخورد جدی خواهد شد.
لزوم برخورد قاطع با شایعه‌سازان
سیلاب خوزستان درس‌های بی‌شماری در دل خود داشت. اینکه شایعه‌سازان به‌راحتی آب خوردن می‌توانند امنیت روانی جامعه و اعتماد مردم به حکومت را خدشه‌دار کنند و کار مدیریت بحرانی که مردم بی‌شماری را درگیر خودکرده است را تا حدودی فلج کنند و مسئولان امر مجبور شوند به‌جای وقت گذاری برای حل مشکلات، وقت خود را صرف پاسخگویی به شایعه‌های بیهوده ساخته‌وپرداخته ذهن‌های بیمار کنند، از مواردی است که باید به آن توجه شود. برخورد با شایعه‌سازان طی این چند مدت به‌ویژه آن‌هایی که در فضای مجازی قصد القای فضاهای ملتهب داشتند به‌خوبی نشان داد که متولیان امر اجازه نمی‌دهند که کسی در این شرایط بر موج مشکلات سوار شود و امنیت روانی آن‌ها را تحت تأثیر شایعات بی‌اساس کند ازاین‌رو به نظر می‌رسد باید همچنان این روند ادامه داشته باشد.
