در ماه‌هاي گذشته سرنوشت اقتصاد كشور به دست وضعيت بازار ارز تعيين شده است؛ البته موضوع تحريم‌ها و محدوديت‌هايي كه به دليل خروج آمريكا از برجام و سنگ‌اندازي‌هاي زيادي را كه بر سر راه تجارت خارجي كشورمان ايجاد شد نمي‌توان در اين خصوص ناديده گرفت. با اين وجود افزايش نرخ ارز در ماه‌هاي پاياني سال گذشته و ادامه اين روند در ابتداي سال جاري و تاثيري كه در بيشتر بازارها حتي بازارهاي داخلي گذاشت، شرايطي را در كشور ايجاد كرد كه در حال حاضر مردم بيش از هر زماني با فقر دست و پنجه نرم مي‌كنند. رقم خط فقر با شيبي تند رو به افزايش است و بسته‌هاي حمايتي و تدابير دولت نيز به نظر نمي‌رسد كه چاره‌اي بر درد مردم باشد. با اين حال اين روزها شاهد روند كاهشي نرخ ارز هستيم؛ به‌طوري‌كه نرخ دلار در روز گذشته به كانال 10 هزار تومان رسيد، اما با وجود روند كاهشي كه نرخ ارز در پيش گرفته نه‌تنها شاهد كاهش قيمت كالاهايي كه تحت تاثير نرخ ارز افزايش قيمت داشته‌اند، نيستيم بلكه در برخي كالاها به طور مكرر با افزايش قيمت‌هاي دوره‌اي مواجهيم؛ موضوعي كه به نظر غيرمنطقي و خالي از استدلال مي‌رسد.
تب و تاب دلالان براي فروش
روز گذشته در برخى صرافى‌ها دلار همچنان در کانال ١١هزار تومان متوقف شده و بین ١١هزار تا 11100 تومان براى خرید و فروش متغیر بود. اما تا ظهر ديروز در صرافى‌هاى بانکى قیمت هر دلار آمریکا براى خرید 10700 تومان و براى فروش 10750 تومان قیمت خورده بود. در ميان دلالان نيز دلار در كانال 11هزار تومان خريد و‌فروش مي‌شد. بر این اساس هر دلار آمریکا براى خرید از دلالان بین 10500 تا تا 10800 تومان و براى فروش بین ١١هزار تا 11200 تومان متغیر بود. شرايط بازار به گونه‌اي بود كه به نوعي مي‌توان گفت دلالان در بازار تبديل به فروشندگان دلار شده بودند و تب و تاب فروش در ميان آن‌ها بسيار بيشتر از خريد دلار بود. روز گذشته همچنین شاهد افزایش فروشندگان عادى در بازار بوديم، ورود ارزهاى خانگى به بازار زیاد شده و مردم براى جلوگیرى از ضرر بیشتر اقدام به فروش ارزهاي خانگي خود كرده بودند؛ اقدامي كه اين روزها به طور گسترده شاهد آن هستيم.
ادامه ارزانی سکه تا واقعی شدن قیمت‌ها
سكه و طلا نيز اين روزها به دنبال كاهش نرخ ارز با روند كاهشي قيمت مواجه هستند. در اين باره رییس اتحادیه فروشندگان و سازندگان طلا و جواهر تهران اعلام کرد: «قیمت طلا و سکه روند کاهشی خود را تا واقعی شدن نرخ این محصول ادامه خواهد داد». قیمت طلا و سکه در بازار روز گذشته همچون روزهای ابتدایی هفته گذشته روند کاهشی خود را ادامه داد. ابراهیم محمدولی در اين خصوص اظهار کرد: همچنان این روند نزولی در بازار طلا و جواهر ادامه خواهد داشت، چرا که مردم و بازار انتظار کاهش قیمت‌ها را دارند. روز گذشته قیمت هر عدد سکه طرح جدید تمام بهار آزادی سه میلیون و ۷۲۰ هزار تومان و سکه تمام بهار آزادی طرح قدیم نیز سه میلیون و ۶۰۰ هزار تومان بود. همچنین نیم سکه یک میلیون و ۸۹۰ هزار تومان، ربع سکه یک میلیون و ۹۰ هزار تومان و سکه گرمی ۶۴۵ هزار تومان معامله شد. هر مثقال طلای ۱۷ عیار یک میلیون و ۴۵۷ هزار تومان و هر گرم طلای ۱۸ عیار، ۳۳۶ هزار و ۳۰۰ تومان فروخته شد و قیمت هر اونس طلا در بازار جهانی نیز ۱۲۲۳ دلار بود.
تزريق ارز
به نظر مي‌رسد كه با فرآيند كاهشي كه در‌خصوص نرخ ارز شاهد هستيم، بايد قيمت برخي كالاها نيز در كشور كاهش پيدا كند اما تا به امروز شاهد چنين چيزي نبوده‌ايم. نكته‌اي كه در اين ميان وجود دارد، اين است كه اگر وضعيت به همين صورت پيش برود و نرخ ارز در روزهاي آينده همچنان كاهش پيدا كند اما شاهد هيچ گونه كاهش قيمتي در كالاهاي ديگر كه افزايش قيمت آن‌ها تحت تاثير وضعيت نرخ دلار صورت گرفته نباشيم به طور عملي هيچ گونه تغييري در سطح رفاه مردم ايجاد نخواهد شد.
در اين خصوص آلبرت بغازيان، كارشناس اقتصادي و استاد دانشگاه به «قانون» مي‌گويد: در شرايط فعلي شواهد حاكي از آن است كه بانك مركزي در حال تزريق ارز به بازار است؛ كاري كه بايد ماه‌هاي پيش و بسيار زودتر از اين‌ها انجام مي‌شد. به اين اقدام بانك مركزي مديريت ارزي گفته مي‌شود؛ يعني بانك مركزي كانالي را در نرخ ارز هدف‌گذاري كرده و ارز را در محدوده نرخ مورد نظر خود مديريت مي‌كند. بحث اصلي كه در اين زمينه وجود دارد، اين است كه اين نرخ بايد تاثير خود را بر بازارهاي ديگر اعمال كند؛ به اين معنا كه ارزي كه با اين نرخ به فروش مي‌رسد تا چه اندازه به دست كسي مي‌رسد كه قصد دارد با آن واردات كالا انجام بدهد؛ بنابراين بايد ببينيم در حال حاضر آيا با توجه به كاهش نرخ ارز قيمت كالاهايي كه تحت تاثير دلار 18000 توماني تا حدود چهار برابر نيز افزايش قيمت داشته‌اند، تعديل شده است يا خير؛ موضوعي كه حداقل تا به‌امروز و پس از روند كاهشي نرخ ارز شاهد آن نبوده‌ايم. در چنين شرايطي بانك مركزي بايد بررسي كند و ببيند كه ارزي كه نرخ آن در كانال 10هزار تومان قرار گرفته است، در دست چه كساني رد و بدل مي‌شود.
كاهش نرخ ارز بدون ايجاد رفاه!
اين استاد دانشگاه ادامه مي‌‌دهد: نكته ديگر اين است كه آيا ارز به ميزان كافي در بازار وجود دارد كه بتواند كالاهاي ديگر را نيز تحت تاثير قرار دهد؟ اين موضوعي است كه به نظر مي‌رسد جاي تامل داشته باشد و تا اندازه‌اي مبهم است كه چرا كاهش نرخ ارز بر بازارها بي‌تاثير است.
به نظر مي‌رسد دليل اين موضوع اين باشد كه امكان استفاده از ارز با اين نرخ در حال حاضر در كشور وجود ندارد زيرا واردات بسياري از كالاها به كشور ممنوع است. به همين دليل است كه كاهش قيمت‌ها در كشور مشاهده نمي‌شود. حتي قيمت كالاهاي داخلي نيز در شرايط فعلي به بهانه افزايش نرخ ارز بالا رفته است؛ بنابراين در صورتي كه واردكنندگان بدون مشكل بتوانند كالاهاي مورد نياز خود را وارد كنند، اين مساله بر بازارهاي ديگر و كاهش قيمت كالاها موثر خواهد بود. در واقع كاهش نرخ ارز در حال حاضر هيچ كمكي به رفاه وضعيت مردم نكرده و شايد تنها بتوان گفت كه سوداگري در خريد و فروش ارز در اين بازار را افزايش داده است.
همه چيز منوط به تصميم بانك مركزي
بغازيان تصريح مي‌كند: اين موضوع كه نرخ ارز از 10 هزار تومان نيز كمتر شود به تصميم بانك مركزي وابسته است. بانك مركزي مي‌تواند با تزريق و عرضه بيشتر ارز به بازار باز هم نرخ آن را پايين بياورد؛ اما به دليل اينكه بانك مركزي در اين مورد دير اقدام كرد، بسياري از كالاها به اندازه افزايش قيمت ارز تا 18000 تومان نيز گران شدند و همين امر باعث شده كه در حال حاضر كالاهايي از قبيل خودرو از وارداتي گرفته تا خودروهاي داخلي درخواست افزايش قيمت تا دوبرابر نيز داشته باشند.
معامله مجاز تا یک میلیون یورو در صرافی‌ها
روز گذشته همچنين روابط عمومی بانک مرکزی اعلام کرد كه این بانک «دستورالعمل خرید‌و فروش ارز در شبکه صرافی‌های مجاز» را طی نامه شماره ۹۷.۳۱۴۸۳۶ مورخ ۸ آذر ۱۳۹۷، پیرو «دستورالعمل نحوه بازگشت ارز حاصل از صادرات به چرخه اقتصادی کشور» و در راستای اجرای بند (۱) مصوبه شماره ۹۷۴۰۵ مورخ ۲۳ مهر ۱۳۹۷ شورای عالی هماهنگی اقتصادی به تمام شرکت‌های صرافی دارای مجوز معتبر از بانک مرکزی ابلاغ کرد. به موجب این دستورالعمل، صرافی‌های مجاز معتبر می‌توانند ارز حاصل از صادرات را تا سقف یک میلیون یورو یا معادل آن به سایر ارزها با ثبت در «سامانه نظارت ارز (سنا)» به صورت اسکناس یا حواله به نرخ بازار خریداری کنند. براین اساس، نرخ فروش ارز صرافی‌های مجاز معتبر متناسب با شرایط بازار به نرخ بازار و همچنین کارمزد فروش متناسب با شرایط بازار و برای اسکناس دلار حداکثر ۱۰۰۰ ریال و برای حواله‌های ارزی حداکثر یک درصد خواهد بود.
