تهران|بی‌نصیبان

فقر سالن‌های مناسب، باعث اجرای نمایش در سالن‌های نامناسب شده است؛ سالن‌هایی که شاید بتوانند زمانی جزو آمار سخت‌افزاری تئاتر باشند اما انتظار همه مخاطبان را برآورده نمی‌کنند. این روزها در گوشه و کنار پایتخت سالن‌های نمایشی وجود دارد که گاهی ظرفیت صندلی‌های آن به 15صندلی رسیده اما با همه اوصاف مشتری خود را دارد. حضور تماشاخانه‌های خصوصی با تمام مشکلاتی که این روزها روی شانه‌های آنهاست را نمی‌توان نادیده گرفت اما مخاطبان از تماشای نمایش در این سالن‌ها چندان راضی نیستند. توزیع نامناسب چشم‌انداز برای دیدن و معماری نامناسب برای بهره برابر‌بردن از اجرا و نرسیدن صدای بازیگران به همه ردیف‌ها باعث شده که تماشاگران از پرداخت پول بلیت احساس غبن کرده و در صفحات شخصی خود گله و شکوه کنند.
وقتی زیرساخت‌ها برای تئاتر نیست
نمایش «بینوایان» در سالن رویال هال هتل اسپیناس پالاس روی صحنه است؛ نمایشی با حضور 300بازیگر، گروه ارکستر و هنروران که توانسته در اجرا و فروش بلیت‌های نمایش موفق باشد. اما همه درباره سالن این نمایش می‌گویند؛ سالنی که  در خوش‌بینانه‌ترین حالت حدود 2هزار و 500صندلی به صندلی‌های تئاتر اضافه کرده. اما آیا این سالن رضایت مخاطبان نمایش موزیکال بینوایان را برآورده می‌کند؟
بلیت‌های همکف سالن از 100هزار تومان شروع می‌شود و بلیت صندلی‌های ردیف جلو 185هزار تومان است. بلیت‌های صندلی‌های بالکن اول و دوم هم 85هزار تومان است. هر کس که علاقه‌مند به این نمایش است و دوستدار تئاتر، می‌تواند بلیت را تهیه کند اما بازخورد مخاطبان این تئاتر که در بالکن‌ها و ردیف‌های آخر سالن برای تماشای تئاتر نشستند، بازخورد مثبتی نیست. علی یکی از تماشاگرانی است که به همراه همسرش بلیت بالکن خریده، او بعد از پایان نمایش می‌گوید: «نمایش موزیکال خوبی بود اما متأسفانه صدابرداری سالن افتضاح بود و صدای ارکستر، غالب بر صدای بازیگران بود و ما نمی‌توانستیم صدای بازیگران را بشنویم». یکی دیگر از تماشاگران هم به خوردن خوراکی سر اجرا اشاره می‌کند و اینکه در تئاترشهر و یا سالن‌های نمایش دیگر خوردن خوراکی باب نیست اما در اینجا تماشاگران چیپس و پفک به سالن می‌آورند و این موضوع با توجه به صدای بد سالن، تماشاگران ردیف آخر را اذیت می‌کند.
هر چند تماشاگرانی که بلیت‌های ردیف جلو را خریداری کردند، از تماشای نمایش لذت بردند اما تماشاگران ردیف آخر از موضوع گله‌مند بودند. ترانه به همراه دوستانش که دانشجوی تئاتر هستند، بلیت‌های ردیف آخر را خریده و به تماشای نمایش آمده، اما او می‌گوید: «ما بازیگران را به خوبی نمی‌دیدیم و بازیگران روی سن گم بودند و نتوانستیم لذت زیادی از کار ببریم».
از دیگر مشکلات این سالن بزرگ، مسئله پارکینگ است که تماشاگران را سردرگم کرده است. سعید به همراه خانواده‌اش به تئاتر آمده و با توجه به تعداد همراهانی که دارد مشخص است، هزینه زیادی را برای خرید بلیت پرداخت کرده است، او از نبود پارکینگ و عدم‌ساماندهی گله‌مند است. می‌گوید: «همه ما با لباس‌های رسمی به سالن نمایش آمدیم اما ماشین را پایین تپه پارک کرده و با این وضعیت مجبور شدیم پیاده‌روی طولانی داشته باشیم و فکر کنم سر اجرا از خستگی خوابمان ببرد». سعید اضافه می‌کند: «ای‌کاش این کار در تالار وحدت که استاندارد هست اجرا می‌شد، ما به تماشای نمایش اولیور توئیست رفتیم و با توجه به امکانات تالار رضایت بیشتری داشتیم».
با همه این اوصاف، مشکل اصلی نبود زیرساخت‌های مناسب برای اجرای نمایش‌ است. حسین پارسایی، کارگردان نمایش بینوایان در گفت‌وگویی با همشهری عنوان کرد: «با توجه به ظرفیت دکور، تعداد بازیگران و گروه ارکستر تنها سالن نمایش مناسبی که می‌توانستیم کار را روی صحنه ببریم، سالن رویال هال است». اگر نگاهی به پایتخت کنیم، متأسفانه جز تالار وحدت دیگر سالن نمایش بزرگی برای اجرای اینگونه نمایش‌ها نداریم و هنگامی که ظرفیت نباشد، همین تالار رویال هال با همه کم‌وکاستی‌ها یک غنیمت است.

سالن وزارت کشور و میزبانی از یک اپرا
از دیگر سالن‌هایی که در این سال‌ها میزبان کنسرت‌های موسیقی بوده، سالن وزارت کشور است؛ سالنی با ظرفیت صندلی‌هایی که تجربه اجراهای موسیقی موفق را داشته اما کمتر دیده‌ایم که در این سالن نمایشی روی صحنه برود. حالا این نمایش با ظرفیت موجود قرار است، دی‌ماه میزبان یک اپرا شود. اُپرای «هفت شهر عشق» به خوانندگی روزبه نعمت‌اللهی، سالار عقیلی و روزبه بمانی است و هادی قضات که تجربه‌های موفق اجرای اپرا در تالار وحدت را داشته، این بار به همراه عباس عابدین‌زاده و ودود موذن سولیست‌های این اُپرا هستند. ارکستر سمفونیک تهران به رهبری استاد شهداد روحانی به‌صورت زنده موسیقی این اُپرا را می‌نوازند. قضات به همشهری می‌گوید: «تجربه‌ اجرا در سالن وزارت کشور را نداشتم اما امیدوارم سالن خوبی برای اجرای اپرا باشد». وی که تالار وحدت را برای اجرای اپرا مناسب می‌داند نیز یادآور می‌شود: «تالار وحدت امکانات خوبی برای اپرا دارد. این تالار حتی برای اجرای نمایش هم آن‌قدر مناسب نیست و بیشتر مناسب اپراست».
تقسیم‌بندی قیمت بلیت‌های نمایش 
این روزها در سالن‌های نمایشی، تقسیم‌بندی بلیت‌های نمایش را می‌بینیم. سالن‌های ایرانشهر و تئاترشهر هم این تقسیم‌بندی را دارند. «تروما» ازجمله نمایش‌هایی است که فروش بلیت‌ آن از 60هزار تومان آغاز می‌شود و در ردیف‌های آخر به 40هزار تومان می‌رسد، اما نکته این سالن با سالنی چون اسپیناس این است که تماشاگران می‌توانند به خوبی سن نمایش را ببینند و صداها را بشنوند. افسانه ماهیان، کارگردان تئاتر درباره این تقسیم‌بندی فروش بلیت‌های نمایش تروما به همشهری می‌گوید: «در همه جای دنیا این اتفاق وجود دارد و با توجه به تجربه‌های تورهای اروپایی که در نمایش‌های قبلی‌ام داشتم، در سالن ناظرزاده هم اینگونه بلیت‌ها را قیمت‌گذاری کردیم. زمانی که در تئاتر پاریس که سالن دولتی بود اجرا داشتیم 3مدل قیمت در سالن وجود داشت و این در سالن‌های دنیا بوده و غیرمعقول و عجیب نیست». کارگردان تئاتر هم‌هوایی ادامه می‌دهد: «این کار در سالن‌های نمایش ایران هم باب شده و به‌نظرم مؤثر است، اگر اقتصاد تئاتر را درنظر بگیریم، به‌عنوان کارگردان مستقل که تهیه‌کننده‌ای برای کارهایم ندارم، نیاز به حمایت مالی داشته و این نوع تقسیم‌بندی تأثیرگذار است». ماهیان همچنین می‌گوید: «نکته دوم هم این است وقتی این نوع تقسیم‌بندی فروش صورت می‌گیرد، با توجه به این موضوع که در سالنی مثل ناظرزاده که قاب عکسی بوده و همه کار را به خوبی می‌بییند، همه اقشار جامعه می‌توانند به تماشای نمایش بنشینند. این موضوع حق انتخاب را به تماشاگر می‌دهد».
ماهیان در پاسخ به این نکته که برخی از سالن‌ها هستند که تماشاگران با وجود طبقه‌بندی قیمت بلیت‌ها نمی‌توانند کار را به خوبی ببینند، اضافه می‌کند: «تالار وحدت نمونه یک سالن استاندارد است که تماشاگران در بالکن‌ها هم می‌توانند کار را ببینند و اگر گوشه‌های بالکن طبقه دوم و سوم دید نداشته باشند، بلیت‌فروشی هم نمی‌گذارند. اما برخی سالن‌ها که مخصوص اجرای نمایش نیست، اشکال دید برای تماشاگر دارد. اگر اینطور باشد باید قیمت‌ها را تغییر داد و یا برای بخشی از سالن که مناسب نیست، بلیت‌فروشی صورت نگیرد. این کار دست کارگردان و مسئول سالن‌ است.  تئاتر، هنر گرانی است اما باید بدانیم که تئاتر، هنر زنده‌ای است و باید سالن‌های مناسب برای اجرا درنظر بگیریم و متأسفانه هنوز زیرساخت مناسب برای کارهای بزرگ نداریم.»
خاورانی که خاک می‌خورد
یکی از ظرفیت‌های تئاتری بدون استفاده پایتخت، پردیس تئاتر تهران است. تئاترخاوران، نخستین پردیس تئاتری است که با هزاران امید و آرزو 5 سال پیش همزمان با برگزاری سی‌‌ودومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر افتتاح شد. اما این افتتاحیه آغازی بود برای تغییر مدیریت‌ها و در نهایت میزبانی چند نمایش که کارگردانانش از اجراهایشان چندان راضی نبودند. پردیس تئاتر تهران با 25هزار و 200‌مترمربع مساحت و 16هزار و 330‌مترمربع زیربنا ساخته شده است. محور اصلی این پردیس تولید و اجرای نمایش بود. شهرام کرمی و حسین مسافرآستانه به‌عنوان مدیران این مجموعه تلاش زیادی کردند تا چراغ سالن‌ها را روشن نگه دارند اما این اتفاق با وجود اجرای چند نمایش از سوی کارگردانان حرفه‌ای تئاتر و نیز دعوت از هنرمندان سرشناسی مانند شهاب حسینی برای اجرای اثر در این پردیس عملی نشد و حالا عبدالغفار کاکایی مدیریت پردیس را عهده‌دار شده اما هنوز چراغ سالن‌های نمایش پردیس تئاتر تهران روشن نشده است. وقتی ساخت این مجموعه مدرن با هزینه 300میلیاردی به اتمام رسید، نوید بزرگی برای تئاتر کشور محسوب می‌شد. مجموعه‌ای با سالن اصلی و 5سالن بلک‌باکس و یک سالن قاب صحنه‌ای با گنجایش 150نفر و امکانات‌مدرن، 12اتاق‌ ویژه گروه کارگردانی‌ و اجرا، اتاق‌های گریم‌، بازیگران‌ و اتاق کارگردان پردیس تئاتر تهران را کامل می‌کند؛ گویا همه اینها ساخته شده برای هیچ و بدون تأثیری در تئاتر تهران.
امیر عبدالحسینی، معاون هنری سازمان فرهنگی و هنری شهرداری در گفت‌وگو با همشهری یکی از دلایل عدم‌فعالیت سالن را جانمایی نامناسب آن عنوان می‌کند؛ «اگر پردیس تئاتر تهران در یک مکان دیگر ساخته می‌شد، به‌طور قطع یکی از اتفاقات بزرگ تئاتر و هنر به‌حساب می‌آمد و جزو پرمخاطب‌ترین مجموعه‌ها می‌شد.» البته حسین مسافرآستانه یکی از مدیران اسبق پردیس هم می‌گوید: «این مرکز یا باید به بخش خصوصی واگذار شود و سازمان فرهنگی و هنری نقش نظارتی خود را داشته باشد و یا اینکه هیأت امنایی برای آن انتخاب و مانند خانه هنرمندان اداره شود.» وی همچنین از سیستم اداری و بوروکراسی موجود در مدیریت تماشاخانه هم یاد کرده و اضافه می‌کند: «هر فردی که به‌عنوان مدیر وارد پردیس تئاتر تهران شود، اختیارات چندانی ندارد و تا زمانی که تئاتر تهران مستقل نشود، موفق نخواهد شد.»