سایه فیلترینگ برسر اینستاگرام

اختلال چند ساعته اینستاگرام در تعطیلات هفته گذشته کافی بود تا نگرانی عمومی از فیلترینگ تنها شبکه اجتماعی پرمخاطب جهانی باقیمانده در کشور بار دیگر فراگیر شود. براساس گزارش‌های منتشر شده چهارشنبه شب(۱۶ آبان) اینستاگرام دچار اختلالی جهانی شد که بیشتر از ۸۰ درصد کاربران این ماجرا را به شکل باز نشدن تصاویر در فید خود مشاهده کردند. این اختلال به سرعت باعث شد در شبکه‌های اجتماعی شایعه فیلترینگ اینستاگرام مطرح شود و بسیاری تصور کنند که بسته شدن این شبکه ‌اجتماعی که حداقل ۲۴ میلیون کاربر در ایران دارد شروع شده است. نگرانی‌های کاربران در این رابطه وقتی بیشتر شد که گروهی اعلام کردند با ابزارهای تغییر آی‌پی امکان باز کردن اینستاگرام را دارند.
شایعه فیلترینگ هوشمند
شایعه در رابطه با فیلترینگ اینستاگرام آنقدر مورد توجه قرار گرفت که برخی رسانه‌ها خبری را به نقل از سردار هادیان‌فر، رئیس پلیس فتا منتشر کردند که براساس آن ادعا شده بود وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برای فیلترینگ هوشمند محتوای مجرمانه در اینستاگرام طرحی را ارائه کرده است. فیلترینگ هوشمند عموما به‌معنای آن است که به وسیله الگوریتمی با استفاده از هوش مصنوعی مثلا جلوی انتشار عکس‌هایی خاص در اینستاگرام گرفته شود. این کار اما نیاز به شکستن پروتکل‌های امن یک شبکه اجتماعی و دسترسی به تصاویر منتشر شده توسط کاربران دارد.
ایسنا متن گفت‌وگویی با رئیس پلیس فتای ناجا را منتشر کرده که طی آن سردار هادیان‌فر با اشاره به طرح جدید وزارت ارتباطات برای فیلترینگ هوشمند محتوای مجرمانه در اینستاگرام گفته است: وزارت ارتباطات سرویس جدیدی را طرح کرده که اگر این سرویس جدید بیاید می‌تواند با عبور از SSL جدید اینستاگرام، فیلترینگ هوشمند را در اینستاگرام ارائه دهد که اگر این طرح را ارائه دهد بخشی از محتوای مجرمانه کم می‌شود. با وجود تکذیب این گفت‌وگو متن صحبت‌های رئیس پلیس فتا تا لحظه تنظیم خبر در این خبرگزاری در دسترس قرار داشت. موج خبرها در رابطه با فیلترینگ اینستاگرام باعث واکنش روابط عمومی وزارت ارتباطات در روز جمعه شد. رئیس مرکز روابط عمومی وزارت ارتباطات اعلام کرد: در تماس تلفنی که با سردار هادیان‌فر داشتیم، ایشان چنین مصاحبه‌ای را تکذیب کردند.
سید جمال هادیان طبایی، ضمن رد این خبر گفت: «وزارت ارتباطات طرحی برای پالایش هوشمند اینستاگرام به مراجع ذیربط ارائه نکرده است. البته برخی نهادها پیشنهادهایی برای فیلترینگ هوشمند به وزارت ارتباطات ارائه داده‌اند که به‌دلیل غیرفنی بودن قابلیت اجرا نداشته اند».
سایه فیلترینگ
اظهارنظرها در تلاش برای فیلترینگ اینستاگرام باعث شده تا هر اختلالی در این شبکه اجتماعی با نگرانی از سوی کاربران ایرانی دنبال شود. 6 ‌ماه پس از آغاز فیلترینگ تلگرام بار دیگر زمزمه‌ها برای بستن تنها شبکه اجتماعی مشهور و بین‌المللی باقیمانده در ایران هر روز بیشتر می‌شود. اینستاگرام بعد از فیلترینگ همه پلتفرم‌های پرطرفدار دیگر ازجمله فیسبوک و توییتر تنها شبکه اجتماعی جهانی است که هنوز در ایران قابل دسترسی است. اکنون اما مدافعان فیلترینگ خیز جدیدی برای بستن این شبکه اجتماعی برداشته‌اند و تقریبا روندی مشابه برای فیلترینگ تلگرام در حال طی شدن است. چندی پیش سیدابوالحسن فیروزآبادی، دبیر شورای‌عالی فضای مجازی هم به‌صورت تلویحی از احتمال فیلترینگ اینستاگرام خبر داده بود.
فیروزآبادی در مصاحبه‌ای اعلام کرده بود که شبکه‌ اجتماعی خارجی که می‌خواهد در ایران فعالیت کند باید نماینده رسمی داشته باشد، مسئولیت‌پذیری داشته باشد و هر وقت لازم بود هویت کاربران‌ را به ما اعلام کند. دبیر شورای‌عالی فضای مجازی تأکید کرده که اینستاگرام هم اگر در این موارد همکاری نداشته باشد به سرنوشت تلگرام دچار شده و فیلتر می‌شود. مدت کوتاهی پس از این ماجرا هم معاون وقت دادستان کل کشور در امور فضای مجازی اعلام کرد که اینستاگرام برخلاف قانون اساسی صوت وتصویر فراگیر را از انحصار سازمان صدا وسیما خارج کرده و بدون هرگونه محدودیت قانونی سال‌هاست که مشغول تهاجم فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و امنیتی علیه مردم و نظام جمهوری اسلامی است.
براساس آخرین آمار اعلام شده اینستاگرام بیشتر از ۲۴ میلیون کاربر ایرانی دارد و کشورمان از لحاظ میزان کاربران در این شبکه اجتماعی در رده هفتم میان کشورهای مختلف جهان است.

گزارش‌ها نشان می‌دهد که اکنون تلاش گسترده‌ای برای بستن این شبکه اجتماعی وجود دارد. وزیر ارتباطات چندی پیش در گفت‌وگو با همشهری اما فیلترینگ را عامل نارضایتی عمومی و چالشی برای موضوع کیفیت اینترنت خوانده بود. محمدجواد آذری‌جهرمی تأکید دارد که نمایندگان مجلس برای اصلاح روند فیلترینگ باید با ارائه طرحی وارد عمل شوند تا «پالایش کارشناسی» جایگزین فیلترینگ فعلی شود. او تأکید دارد که به جای «بستن و فیلترینگ» می‌توان خیلی بهتر ماجرا را مدیریت کرد.