نمی خواستیم تجربه کودتای 28 مرداد برای انقلاب اسلامی تکرار شود

چرا باید از دیوار سفارت یک کشور بالا رفت و آن ساختمان را که براساس مراودات دیپلماتیک خاک آن کشور محسوب می شود، تسخیر کرد؟ این سوالی است که خیلی ها مطرح می کنند. واقعیت این است که هر اتفاقی را باید در ظرف زمانی خود تحلیل و بررسی کرد. به عنوان نمونه درباره 13 آبان 58 که سفارت آمریکا در تهران به تسخیر دانشجویان ایرانی در آمد، باید تحولات را از هفته ها و روزهای قبل از آن دنبال کرد. یکی از مهم ترین اتفاقاتی که بر تصمیم دانشجویان خط امام (ره) تاثیر داشت مجوز دولت کارتر برای ورود شاه مخلوع به آمریکا در 30 مهر 1358 یعنی دو هفته قبل از 13 آبان بود. مجوزی که برای دانشجویان و ملت ایران بوی کودتا می داد، کودتایی از جنس کودتای 28 مرداد 1332 که آمریکا و انگلیس بار دیگر محمدرضا پهلوی را به سلطنت بازگرداندند و دوره ای جدید از دیکتاتوری علیه مردم ایران آغاز شد. برای رصد اتفاقات آن روزها و تحلیل  تحولات 13 آبان 58 با دکتر معصومه ابتکار که در ماجرای تسخیر لانه جاسوسی آمریکا مترجم دانشجویان بود گفت و گو کرده ایم، کسی که در آن دوره به «سیستر مری» یا «خواهر مری» معروف شد. گفت و گو با معصومه ابتکار را می خوانید که امروز معاون امور زنان و خانواده رئیس‌جمهور است.
* شما در ماجرای تسخیر لانه جاسوسی آمریکا  مترجم بودید به نظر شما چرا لانه جاسوسی آمریکا توسط دانشجویان تسخیر شد ؟
ابتدای انقلاب بود و شرایط کشور به گونه ای دانشجویان را نگران کرده بود. تحرک آمریکایی ها و پالس هایی که از آن دیده می شد بر نگرانی دانشجویان افزوده بود. به هرحال آمریکا پایگاه مهمی را از دست داده بود و نمی خواست که انقلاب اسلامی را به رسمیت بشناسد . دانشجویان نگران بودند که تلاش هایی توسط آمریکایی ها انجام شود و آن ها بخواهند انقلاب اسلامی را از اساس برگردانند.  نمونه هایش را هم دیده بودند برای پدران مان اتفاق افتاده بود. پدر خودم از کودتای 28 مرداد 1332 تجربه تلخی داشت و با رنج و درد برای ما از آن دوران تعریف می کرد؛ این که با کودتای آمریکا 28 مرداد 32، شاه برگشت و چگونه دولت مردمی مصدق سرنگون شد، چگونه با کودتای آمریکایی ها  مردم هرچه داشتند از دست دادند؛ کودتایی که  بارها و  بارها آمریکایی ها در سال های بعد و به تازگی هم به دست داشتن در آن اقرار کردند اسنادش را منتشر کردند و عذرخواهی کردند. خانم آلبرایت این کار را کرد. بنابراین دانشجویان خیلی نگران بودند که چنان اتفاقی تکرار شود. به همین دلیل 400 دانشجوی نخبه که عمدتا از دانشگاه تهران بودند تصمیم گرفتند کاری کنند تا کودتای دومی در ایران تکرار نشود تصمیم شان مبتنی بر درک شان از شرایط روز بود. دانشجویان احساس می کردند که انقلاب آن ها از سوی آمریکا تهدید می شود باید اقدامی انجام دهند که مانع بحران  های احتمالی که می توانست انقلاب را تضعیف کند شوند. بنابراین دانشجویان براساس یک تحلیل منطقی و درست این کار را کردند. ورود شاه به آمریکا سیگنالی بود که دانشجویان را در این کار مصمم کرد از این رو به این حرکت انقلابی دست زدند .
* شما از ابتدا با دانشجویان بودید ؟
خیر؛ من نه در طراحی و نه در تسخیر سفارت دخالت نداشتم  سه روز بعد از تسخیر دانشجویان وقتی دیدند که نیاز به مترجم دارند دعوتم کردند من هم برای کمک دعوت آن ها  را پذیرفتم در وهله اول در روابط عمومی برای ترجمه همزمان کمک می کردم. بعد هم در مقاطعی برای بیان اخبار و برنامه های دانشجویان نقش سخنگویی داشتم. آن زمان ما ترجمه اسناد سفارت آمریکا را انجام می دادیم.
* موضع مقامات وقت چه بود؟
نکته جالب این است که در آن شرایط امام خیلی سریع این کار را تایید کردند و تحلیل امام این بود که تهدید جدی است و آن چیزی که موضوع را کاملا از حالت صرف دانشجویی درآورد حمایت امام بود. بعد از آن موجی از حمایت میلیونی مردم شکل گرفت که این کار را تایید می کردند و دانشجویان می خواستند که در سفارت باشیم تا حق مردم گرفته شود و تثبیت انقلاب اسلامی تضمین شود و پایدار بماند. این باعث شد که امام از تسخیر لانه جاسوسی آمریکا به عنوان «انقلاب دوم» ، یاد کردند. حوادث بعد از تسخیر لانه جاسوسی و طولانی شدن آن خیلی در دست دانشجویان نبود می دانید زمانی که لانه جاسوسی تسخیر شد کشور نه رئیس جمهور داشت نه قانون اساسی تدوین شده بود نه مجلس تشکیل شده بود نه نیروی امنیتی و انتظامی درست و حسابی بود یعنی در شرایط متزلزل این اتفاق افتاد به همین دلیل دانشجویان احساس کردند که خودشان وارد عمل شوند.
* شما گفتید ماجرا بعد از تسخیر لانه جاسوسی در اختیار دانشجویان نبود پس در اختیار چه کسانی بود؟
گروگان ها در اختیار دانشجویان بودند اما کنترل آن ماجرا در اختیار مجلس قرار گرفت و تصمیم های بعدی را  مجلس می گرفت تا توافق الجزیره .
* شما تا آخرین روز ماجرا حضور داشتید؟
خیر ؛ تا جایی که حضورم ضروری و لازم بود در کنار دانشجویان بودم و پس از پنج ، شش ماه  از دانشجویان  جدا شدم و دانشجویانی که وجودشان ضروری بود حضور شان ادامه یافت  .
* اکنون که به ماجرا نگاه می کنید، ارزیابی تان از تسخیر لانه جاسوسی چیست؟
ببینید تسخیر لانه جاسوسی در نتیجه رفتار آمریکا رخ داد، بعد از آن آمریکا تصمیم گرفت که ارتباطش با ایران را قطع کند ولی قبل از آن خیلی از اتفاقات داشت می افتاد ، یعنی سه ماه قبل از تسخیر لانه جاسوسی، عراق یک سری از التهابات مرزی را شروع کرده بود. البته این حرکت تبعاتی داشت که هیچ کس هم نمی خواهد آن را انکار کند. از طرف دیگر معلوم نیست که اگر سفارت آمریکا تسخیر نمی شد  برای انقلاب چه اتفاقی می افتاد. ما باید سبک سنگین کنیم ببینیم که هزینه هایی که تسخیر سفارت آمریکا برای کشور داشت ارزشمند بود یا نه. ما باید بپذیریم این هزینه ها مانع از کودتایی شد که انقلاب ما را تهدید می کرد.
* پس، از تسخیر لانه جاسوسی آمریکا پشیمان  نیستند؟
خیر هیچ کدام از دانشجویان و تحلیل شان این نیست که اشتباه کردند. چراکه معلوم نیست اگر سفارت آمریکا تسخیر نمی شد بعد چه اتفاقی می افتاد .به ویژه حال که به گذشته نگاه می کنیم و می بینیم که چه اتفاقاتی در منطقه افتاد در پنج دهه گذشته آمریکا در از بین رفتن حداقل 30 میلیون نفر در 70 کشور نقش داشت .در این شرایط کشور ما به مشکلاتی که بسیاری از کشورهای منطقه دچار هستند مبتلا نشد. البته برای تبیین و روشن شدن اهداف و نتیجه تسخیر لانه جاسوسی کتاب خاطراتم «تسخیر» را به زبان انگلیسی نوشتم و در کانادا چاپ شد.
* چرا کانادا ؟
برخلاف ادعای دموکراتیک بودن و آزادی آمریکایی ها با وجود این که در ابتدا از آن استقبال می کردند اما زیر بار چاپ آن نرفتند و من مجبور شدم در کانادا توسط یک ناشر بسیار شجاع کتابم را به چاپ برسانم و البته بعد در لبنان به زبان عربی چاپ شد . خیلی جالب است که مکرر در این سال ها از سوی خبرنگاران، مقامات کشورهای مختلف و فعالان بین المللی درباره چگونگی ماجرا سوال می شد و می شود و جالب تر این که وزیران کشورهای مختلف راجع به این موضوع صحبت و بیان می کردند که این کتاب باعث شده که متوجه شویم چرا این اتفاق افتاد، آن ها می گفتند که ممکن است تسخیر لانه جاسوسی را تأیید نکنیم اما ریشه ها و دلایل آن را متوجه شده ایم. آن ها علنی و رسمی می گویند با توجه به رفتارهایی که آمریکا در قبال کشورهای مختلف داشته و دارد، ملت ها باید یک جایی مقابلش  بایستند و اگر بخواهند در مقابل آمریکا و رفتار آن بایستند تسخیرلانه جاسوسی نمونه بارز و نقطه عطف مقاومت در مقابل آمریکا و رفتارش است.به نظر من امروز  تسخیر لانه جاسوسی نقطه عطفی برای مبارزه با آمریکا تلقی می شود .
تسخیر سفارت آمریکا  موضوعی است که بر روابط آمریکا و ایران سایه افکند و اتفاقا این واقعه نشان داد که متأسفانه حمله به سفارت عربستان و انگلیس چقدر کاریکاتوری،  نابخردانه و بدون توجه به زمان و شرایط بود، چراکه این رفتار با وجود دولت مستقر و با وجود جایگاه کشورمان دربین دیگر کشورهای دنیا رخ داد. به عبارت دیگر، هیچ توجیهی برای حمله به سفارت عربستان و انگلیس نبود. توجیه تسخیر لانه جاسوسی در آبان 58 تزلزل، تشتت و از هم گسیختگی نظامی  بود که 22 بهمن سال قبلش فرو پاشیده بود، هنوز مناسبات داخلی و خارجی شکل نگرفته بود. در این شرایط بود که دانشجویان تصمیم به اقدام گرفتند. حرکت دانشجویان در آن زمان معنی داشت، نه در شرایطی که دولت مستقر باشد.  
افزون بر این در  مناسبات بین المللی جمهوری اسلامی ایران با کشورهای مختلف با توافق مهم برجام که با حفظ منافع و با تأیید مقام معظم رهبری، مجلس و تأیید بالاترین شخصیت های اجرایی و سیاسی انجام شد  نقطه عطف ایجاد شد و نشان داد که ایران اگر لازم باشد و شرایط ایجاب کند، برای حفظ منافع کشور، مردم و نظام مذاکره می کند. مذاکره ای که پای تعهداتش است اما در مقابل کشوری که ادعای دموکراتیک و پایبندی به تعهد دارد، زیر همه تعهدات امضا شده می زند و پیمان شکنی می کند .
بنابراین باید هر اتفاق را در قالب خودش تعریف کنیم و ببینیم و مراقب جنگ روانی باشیم، مراقب نفرت پراکنی و تخریب شدیدی که از طرف عوامل ضد ایرانی شکل می گیرد، باشیم. مراقب باشیم که خود را تحقیر نکنیم، بالاخره تسخیر سفارت آمریکا در سال 58 توسط 400 دانشجوی نخبه و متفکر اقدام بزرگ و وزینی بود.
* از  400 دانشجوی دیگر خبر دارید؟
بله، از خیلی های شان خبر دارم.
* گردهمایی دارید یا از طرق دیگر؟
خیر، گردهمایی نداریم، اما از طرق دیگر از آن ها مطلع هستم. بچه ها سرنوشت های متفاوتی داشتند. تعداد زیادی از آن ها با حضور درجبهه های دفاع مقدس شهید شدند، تعدادی جانباز شدند، برخی آزاده هستند، عده ای ادامه تحصیل دادند، عده ای رفتند خارج از کشور و ادامه تحصیل دادند، عده ای در داخل مسئولیت گرفتند. برخی در عرصه سیاسی کشور حضور دارند،  اغلب سرنوشت های متفاوت با فراز و نشیب فراوان داشتند.