کجای پاچه خواری بامزه است!؟

صبح روز ابتدایی هفته است و تلویزیون را روشن کردم. «پرویز نشاط»، مجری برنامه «حالا خورشید» با لحنی سرشار از شور و هیجان گفت: «مردم ازتون می خوام واسه بخش سلفی شو موقع پاچه خواری* «از رئیس تون، یعنی وقتی که ازش مرخصی، مساعده و ... می خواین، برامون سلفی بگیرین و بفرستین.» این چالش برنامه حالا خورشید، بهانه ای شد تا درباره ریا و پاچه خواری بنویسیم و شما هم از خودتان بپرسید چقدر رفتارهای منفعل، پرخاشگرانه یا ترکیبی از این دو را دارید؟ چقدر مهارت جرئت ورزی را می شناسید و در ارتباط های تان از آن استفاده می کنید؟ با این حال، ابتدا چند نکته درباره این چالش مطرح می کنم.
ضرورت اصلاح به جای خندیدن به پاچه خواری
در واکنش اول به دیدن این برنامه، حتی تصورش هم دردناک و حیرت آور است، درخواست از مردم برای به نمایش گذاشتن پاچه خواری! در این بین و متأسفانه تلاش «رضا رشیدپور» برای تصحیح حرف «پرویز نشاط» هم نتیجه نداد و هرچقدر گفت که «پرویز جان، ترویج پاچه خواری نکن، به جاش بگو موقع عرض ارادت و احترام به مدیرشون عکس بگیرن»، نشاط اما با اصرار و تاکید بیشتری گفت: «آخه با مزه اس!» حالا سوال این است که واقعا کجای پاچه خواری کردن با مزه است؟ کجای این فرهنگ پر تزویر و ریا خنده دار است؟ اگر هم این طور باشد، باید آن را جار بزنیم یا اصلاحش کنیم؟ تصور کنید کارمند باید برود پیش مدیرش بگوید «بیا موقعی که دارم مراتب ارادتم رو بهت نشون می دم، با هم سلفی بگیریم که بفرستم واسه برنامه حالا خورشید». آیا این خنده دار است؟! به طور طبیعی اعضای اتاق فکر یک برنامه تلویزیونی باید ایده هایی را تأیید کنند که خلاقانه، جذاب و مهم تر از همه، متناسب با هنجارهای یک جامعه باشند. اما آیا طرح چنین ایده ای در یک برنامه تلویزیونی درست است؟
فایده ایده سلفی پاچه خواری چیست؟
اگر خلاقیت را در یک تعریف بسیار ساده به عنوان یک ایده جدید سودمند تعریف کنیم، باید از خودمان بپرسیم آیا هرچیز جدیدی، مفید هم هست؟ فایده ایده سلفی پاچه خواری چیست؟ برنامه حالا خورشید، خیلی وقت ها خوب و درست عمل کرده و خیلی وقت ها هم برای جلب مخاطب، اشتباهات بزرگی داشته است. انتخاب موضوع سلفی با موضوع «پاچه خواری» هم یکی از آن خطاهاست. برنامه حالا خورشید که تا به حال سراغ نقد رفتار مسئولان رفته اما گاهی فراموش می کند که مردم هم اشتباه می کنند و رفتار آن ها را هم باید نقد کرد.  انگار دچار یک خودشیفتگی اجتماعی هستیم و خودمان، داشته ها و فرهنگ مان را برتر از همه می دانیم و بس! همین خودشیفتگی و خودبرتربینی، می تواند آفت یک جامعه باشد تا برای پیشرفت کردن و تغییر، قدمی برندارد. چون باور دارد «بهترین» است. این که یک برنامه تلویزیونی که هزاران نفر مخاطب دارد، بدون هیچ ملاحظه ای مردم را تشویق می کند تا مثل اسکناس، جلوی رئیس شان تا بخورند و از این اتفاق، عکس هم بگیرند و برای برنامه بفرستند، تأسف بار است.
رفتار «منفعل- پرخاشگرانه» پاچه خواران
افسوس به دلیل این که قبح رفتارهای غلط توسط رسانه ریخته می شود همه ما یا خودمان مرتکب این اشتباه شده ایم یا از نزدیک دیده ایم که کارمندی، بد و بیراه نثار مدیرش کرده اما هنگام مواجه شدن با او چاپلوسی می کند. این رفتار ناسالم که در اصطلاح روان شناختی، به عنوان رفتار «منفعل - پرخاشگرانه» مطرح می شود، یکی از عادت های بعضی از ما ایرانی هاست که تا وقتی آن را نشناسیم و نپذیریم، برای تغییرش هم کاری انجام نمی دهیم. «غیبت کردن» هم یک نوع رفتار منفعل-پرخاشگرانه است. اگر حساب غیبت هایتان از دست تان دررفته، باید بگویم احتمالاً به رفتار منفعل-پرخاشگرانه، خو گرفته اید.
آسیب های ابتلا به اختلال «منفعل- پرخاشگرانه»
آدم های منفعل، اجازه می دهند دیگران حق شان را بخورند و بیشتر سکوت می کنند و واکنشی هم نشان نمی دهند. پرخاشگرها اما از این که حق دیگران را بخورند، هیچ ابایی ندارند. حد وسط این دو، می شود «جرئت مندی»؛ که فرد نه اجازه می دهد حقش را بخورند و نه حق کسی را می خورد. یکی از معایب پاچه خواری این است که شما به ظاهر، ارتباط تان را حفظ می کنید اما درون تان خشمی هست که دوست دارید آن را هرچه زودتر تخلیه کنید. با چاپلوسی، عزت نفس (حس ارزشمندی) شما خدشه دار می شود و به مرور زمان، یک عادت بیمارگونه در شما شکل می گیرد که با آدم ها (مخصوصاً بالادستی هایتان)، نمایشی برخورد کنید و دیگر رابطه اصیل و سالمی هم نخواهید داشت.
جرئت مندی به جای پاچه خواری
با توجه به توضیحات مطرح شده، رفتار سالمی که لازم است یاد بگیرید، رفتار جرئت مندانه است. یعنی در عین حال که حرمت خودتان و طرف مقابل را حفظ می کنید، درخواست منطقی تان را هم، مستقیم و شفاف مطرح کنید. با تمرین جرئت ورزی می توانیم از تزویر و دورویی هایمان کم کنیم و دیگر مجبور نیستیم پشت سر شخص، ناسزا بگوییم و جلوی چشمانش قربان صدقه اش برویم! بار دیگر تاکید می کنم که از برنامه های پربیننده ای مثل حالا خورشید انتظار می رود آن دسته از رفتارهایی را ترویج بدهند که کمک کند مردم، شهروندان بهتری باشند. اگر قرار باشد مخاطب از رسانه ملی، حرف هایی را بشنود که در صفحات اجتماعی مبتذل هم می تواند بخواند، دیگر چرا باید وقت و برق و ... را صرف یک برنامه تلویزیونی کند؟
 
* املای کلمه پاچه خواری / پاچه خاری، به هر دو شیوه قابل توجیه است