hamburger menu
search

redvid esle

redvid esle

رویداد ایران > رویداد > فرهنگی > کرمان|اسرار چادرهای پادشاهان

کرمان|اسرار چادرهای پادشاهان

کشف رازی که ممکن است لا به لای تار و پود یک پارچه قدیمی جا خوش کرده باشد، بسیار شگفت‌انگیز است. دو خواهر که هر دو دانشجوی دکترای مرمت تاریخی هستند، مدت‌ها با خودشان می‌گفتند «چرا هیچ‌کس سراغ چادرهای جنگی نرفته؟ چطور تا الان کسی به این اشیای تاریخی علاقه نشان نداده است؟ چرا قصه‌شان را نمی‌دانیم؟» از آنجا که به جواب قانع کننده‌ای نرسیدند تصیم گرفتند خودشان دست به کار شوند. دنیایی که میان چادرهای جنگی و عشایری جا خوش کرده بود، توسط این دو خواهر، مرور شد. با هما 45 ساله و مژگان 38 ساله، همراه می‌شویم و سفر می‌کنیم به دنیای جنگ پادشاهان و زندگی عشایری. آنها از چادرهایی که تا مدتی قبل فقط یک تکه پارچه تاریخی بودند و احتمالا در انبار نگهداری می‌شدند، یک قصه جذاب ساختند و شناسنامه‌ای درست کردند برای چادرهایی که زیر سقف شان نقشه‌های زیادی برای جنگ ریختند و تفنگ‌های زیادی را آماده کردند برای شکار.
هما و مژگان خلیلی زنوز در شهرستان بافق به دنیا آمدند. در رشتههایی غیر از مرمت، تحصیلات عالیهشان را شروع کردند اما بهدلیل علاقهای که به مرمت آثار تاریخی داشتند، تحصیلاتشان را در رشته مرمت تاریخی ادامه دادند: «برادر بزرگتر ما از پیشکسوتان و نظریهپردازان رشته مرمت است و هر زمان که ایشان درباره کارشان صحبت میکرد یا ما میدیدم چطور مشغول تحقیق روی مسائل تاریخی است، احساس میکردیم چقدر کاری که انجام میدهد، هیجانانگیز و مهم است. به همین دلیل از گذشته با این رشته آشنا بودیم. تصمیم گرفتیم مقاطع بالاتر را در رشته مرمت تحصیل کنیم و در حال حاضر دانشجوی دکترا هستیم.»

رشتهای که خواهران خلیلی برای ادامه تحصیل انتخاب کردند، مرمت آثار تاریخی است، رشتهای که نسبت به گرایش مرمت بنا و بافتهای تاریخی پیچیدهتر است: «مرمت به دو شاخه تقسیم میشود که هر دوی آنها از زیر شاخههای هنر و معماری هستند. گرایش مرمت بنا و بافتهای تاریخی، از گرایشهای معماری بهشمار میآید. مرمت آثار تاریخی رشته متفاوتتری است و علوم مختلف مانند شیمی، زیستشناسی، فنون نوین، باستان شناسی و علوم دیگر را در دایره هنر به کار میگیرد. به همین دلیل است که این رشته از پیچیدگیهای قابل توجه و علاوه بر تسلط علمی، نیاز به تبحر هنری هم دارد.»

اولین و تنها

خواهران خلیلی کار جذابی دارند، اما چیزی که باعث شد برای این گزارش آنها را انتخاب کنیم، این است که این دو خواهر تنها کسانی هستند که در کشور ما به مرمت چادرهای ییلاقی دورانهای مختلف تاریخی مانند دوره قاجاریه و صفویه اقدام کردند. ما چند سال قبل این کار را شروع کردیم و متاسفانه کسی بعد از ما در زمینه مرمت چادرهای ییلاقی و شکاری پادشاهان فعالیت نکرده است.» خواهران خلیلی بعد از توضیح در اینباره، ادامه میدهند کار کردن این در این رشته علمی، سختی زیادی دارد و نیاز است که زمان طولانی برای آن صرف شود. به همین دلیل هم کمی ناشناخته است. شاید یکی از دلایلی که کسی دنبال این کار نرفته، همین ناشناخته بودن است.

در جستوجوی مستندات

نحوه کار خواهران خلیلی بسیار جالب است. آنها کارشان را از عکس و مستندات شروع میکنند و در نهایت به تحقیق روی خود اثر میرسند: «شیوه کار ما به این شکل است، زمانی که صحبت از انجام کارهای مرمتی به میان میآید، پیش از هر اقدامی مستندات لازم از قبیل طرح، عکس و اطلاعات لازم را تهیه میکنیم. وقتی مطالعات عمومی تمام میشود و مستنداتی را که به آن نیاز داریم، تکمیل میکنیم، نوبت به مطالعات آزمایشگاهی میرسد. این که مشخص کنیم دقیقا چه موادی برای ساخت آن شیء استفاده شده و عمر شیئی که در دست داریم چقدر است. بیشتر این مطالعات در آزمایشگاه بر پایه شیمی است.»

بعد از این که تمام این اطلاعات به دست آمد و اطلاعات برای استفاده دیگر مرمتگران، باستانشناسان و محققان طبقهبندی و آماده شد، نوبت به مرمت میرسد. «معنای ساده مرمت این است که مرمتگر با دانش فنی، ابزار، مواد و مصالحی که در دسترس دارد، شروع کند به مرمت معایبی که بر اثر آسیب به یک شی تاریخی وارد شده است.» کلیدواژه موفقیت در این کار صبر است و صبر از نیازهای اصلی این حرفه است که یک زمان بسیار طولانی را برای مرمت یک اثر پشت سر گذاشت. «در این کار اگر صبر نداشته باشیم، پیش نمیرویم. تعداد زیادی از آثاری که این روزها در ویترین موزهها مشاهده میشوند با بردباری و اقدامات علمی مرمت و حفاظت به نمایش در آمدهاند.»

چادرها از کجا پیدا شدند

بعد از توضیحات اولیه میرسیم به قصه چادرهای ییلاقی و شکاری پادشاهان. این که چطور پیدا و بررسی و هر کدام به یک دوره تاریخی وصل شدند. «بعد از اینکه از خودمان پرسیدیم چرا کسی روی این چادرها تحقیق نکرده است، تصمیم گرفتیم اولین کسی باشیم که این کار را انجام میدهیم. شروع کردیم به تحقیق درباره چادرهایی که از جنگ و ییلاقهای پادشاهی به یادگار ماندهاند. بعد از مدتی پرس و جو در این خصوص، متوجه شدیم همانطور که حدس میزدیم چند چادرقدیمی در ایران وجود دارند. ما 12چادر پیدا کردیم که هر کدام از آنها در موزههای مختلف نگهداری میشدند و در دو فاز این چادرها را بررسی کردیم.»

شناسنامه‌‌ای برای چادر

چند دهه از قدمت آن چادرها میگذشت اما اغلب نه شناسنامه داشتند، نه ترمیم شده بودند و نه حتی در وضعیت مناسبی نگهداری میشدند. «با کمک افرادی که در این حوزه میشناختیم، شروع کردیم به جمعآوری اطلاعات در خصوص چادرها. در این میان همزمان که منابع علمی و دانشگاهی به کمکمان آمده بودند، در کنارش از تخصص کسانی که چادر میبافتند هم استفاده کردیم. با تلاش شبانهروزی و با کمک آنها توانستیم بفهمیم از آن 12چادری که پیدا کردیم، 9 چادر متعلق به دوران قاجار، دو چادر متعلق به صفویه و یک عدد متعلق به پهلوی است. افراد دیگری مانند تعدادی کارشناس نساجی، شیمی آلی، پژوهش هنر و... نیز ما را همراهی میکردند و مسؤولیت اصلی و عمده این کار برعهده ما دو خواهر بود.» چادرها از این طریق دارای شناسنامه شدند.

چادرها در کارگاه مرمت

آمادهسازی چادرها برای مرمت، غبارروبی، پاکسازی و ایجاد بستر مناسب برای انبار کردنشان شرایطی بودند که خواهران خلیلی آنها را مهیا کردند.

« چادرها اگر باز باشند، خیلی آسیب نمیبینند اما بسته بودن باعث میشود آسیبهای زیادی به آنها وارد شود. اولین قدمی که ما برداشتیم هواگیری چادرها بود. چادرها که کمی هوا خوردند شروع کردیم به ترمیم قسمتهایی که آسیب دیده بود. قسمتهایی از آن چادرها را بید زده بود، برخی قسمتها خوراک موش شده و گوشههایی هم بر اثر ساییدگی از بین رفته بود. با استفاده از الیافهای پارچه، چسب و دوخت شروع کردیم به ترمیم.»

احتمالا شما هم مانند ما میخواهید بدانید چطور میتوان با اطمینان گفت این چادرها به کدام برهه از تاریخ تعلق دارند؟ «در تشخیص این که هر چادری متعلق به کدام پادشاه است، طرح و نقش برای ما اهمیت ویژهای داشت. طرحها، بافتها، بزرگی و کوچکی چادر و حتی رنگهایی که در آن استفاده شده بود، نشان میداد که هر کدام متعلق به کدام دوره تاریخی هستند و برای چه کاری برپا
شدهاند.

جالب است بدانید حتی چادرهای«شاهنشین» و «رعیتنشین» نیز به واسطه همین طرحها قابل تشخیص بودند. آن قسمت که شاهان و افراد مهم در آنجا مینشستند طرح و نقشهای ویژه همراه با ریزهکاریهای زیاد وجود داشت، در حالی که بقیه بخشها چنین طرحهایی را نداشتند. هر کدام از چادرها که روی آن طرحهایی مانند کلاهخود و دیگر ابزار جنگی کشیده شده بود برای جنگ استفاده میشدند و آنهایی که طرح گل و بوته داشتند و رنگهایشان شاد بود، برای ییلاق و قشلاق.

طلا و نقره دوزی دور چادرها هم جزو نشانههایی بود که به ما کمک میکرد ثابت کنیم چادرها متعلق به کدام دوره هستند.

طلادوزیها مربوط به دوره تجملی تاریخ هستند و دوختهای دیگر متعلق به یک زمان دیگر.»

خواهران خلیلی زنوز میگویند زمانی که مشغول تحقیق روی چادرها بودند، دریافتند که طراحی اغلب چادرها، الهام گرفته از طبیعت بوده و از نباتات و حیوانات در تزئین و نقوش استفاده شده است.

«ما در طول این مدت متوجه شدیم، چادرها کاربرد بسیار وسیعتری از برپا شدن در زمان جنگ داشتند و برای سفر و شکار هم مورد استفاده قرار میگرفتند و شاید آنها با الهام از شکارگاهها و طبیعتی که سر راهشان بوده، روی چادرهایشان طراحی میکردند. علاوه بر آن مواد رنگرزی نیز از نکات جالب آن بخش از تاریخ بود که ما به واسطه این چادرها بررسیاش کردیم. در طراحی این چادرها از رنگهای طبیعی استفاده شده و به همین دلیل آنها هنوز بعد از گذشت سالهای متمادی از جلوه و درخشندگی خاصی برخوردار هستند و ترکیببندی رنگهایشان چشمنواز است.»

امتیاز: 0 (از 0 رأی )
نظرشما
کد را وارد کنید: *
عکس خوانده نمی‌شود
نظرهای دیگران
نظری وجود ندارد. شما اولین نفری باشید که نظر می دهد