لکنت زبان؛ علل و درمان

دکتر پیمان زمانی اظهار کرد: اختلالات گفتار و زبان به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند که یکی از این دسته‌ها به روان و پیوسته صحبت کردن مربوط می‌شود؛ عمده اختلال این دسته ویژگی‌های زبانی، لکنت است.
به گزارش ایسنا، وی افزود: لکنت یک اختلال گفتاری است؛ در این اختلال فرد نمی‌تواند کلمات و جملات را به صورت روان و پیوسته بیان کند و برای گفتن جملات نسبت به دیگر افراد تلاش بیشتری می‌کند. لکنت در افراد مختلف می‌تواند شدت و اشکال متفاوتی داشته باشد.
این متخصص گفتاردرمانی بیان کرد: علائم اصلی این اختلال، تکرار کردن کلمات یا صداهای گفتاری، گیر و قفل داشتن روی کلمات یا کشیده شدن برخی از آواهای گفتاری است.
زمانی بیان کرد: شیوع این اختلال در افراد بالغ (بالای ۱۴ سال) یک درصد است بنابراین تخمین زده می‌شود در ایران حدود ۸۰۰ هزار فرد بالغ، اختلال لکنت داشته باشند. شیوع این اختلال در کودکان خردسال و سن زبان‌آموزی بیشتر و حدود سه تا چهار درصد است و شاید یک میلیون فرد دارای لکنت زبان در ایران وجود داشته باشد.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز ادامه داد: از اواخر دهه ۹۰ میلادی مقرر شد که یک روز به عنوان آگاهی‌بخشی در خصوص این موضوع نام‌گذاری شود و ۲۲ اکتبر به این مناسبت انتخاب شد. در این روز تلاش می‌شود گروه‌های مختلف جامعه در این زمینه آگاه‌تر و حساس‌تر شوند.
وی با اشاره به ویژگی‌های اختلال لکنت تصریح کرد: اگر فردی "سیب" را "تیب" می‌گوید به معنی لکنت زبان نیست. این به معنی اختلالات مربوط به تلفظ صدا است نه لکنت زبان و خیلی ساده و با چند جلسه گفتاردرمانی درمان می‌شود.
این متخصص گفتاردرمانی تصریح کرد: لکنت زبان ابعاد مختلف زندگی فرد را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. زمانی که یک فرد با تجربیات و برخوردهای مختلفی نسبت به لکنت زبان مواجه می‌شود، ابعاد مختلف هیجانی، عاطفی، اجتماعی و ارتباطی به لکنت اولیه افزوده می‌شود.
زمانی ادامه داد: گروه‌هایی که با فرد دچار لکنت زبان مواجه می‌شوند باید آگاهی خود را نسبت به این پدیده‌ افزایش دهند بنابراین عموم مردم، افراد و خانواده فرد مبتلا به لکنت زبان، همکاران و سایر متخصصان که ممکن است درگیر این موضوع شوند و رسانه‌ها باید در این خصوص آگاهی لازم را به دست بیاورند.
وی افزود: پرسش‌هایی در خصوص علت لکنت زبان و راه درمان آن در ذهن افراد دارای لکنت زبان و خانواده‌های آن‌ها ایجاد می‌شود؛ علت لکنت زبان مطمئناً ناهماهنگی‌های عصبی و حرکتی در اتصالات مغزی و عصبی است اما عامل وقوع این اتفاق هنوز صددرصد مشخص نیست هر چند عامل ژن در این خصوص تأثیرگذار است.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز بیان کرد: برخی خانواده‌ها شاید ترس و عصبانیت را علت به وجود آمدن لکنت بدانند اما این عوامل، به وجود آورنده لکنت نیستند و تنها می‌توانند تشدیدکننده آن باشند. به طور مثال ترس، عامل به وجود آمدن لکنت نیست بلکه بسترها، عوامل و استعداد لکنت زبان کودک را فعال کرده است.
وی افزود: برای درمان لکنت زبان در کودکان، امیدواری زیادی وجود دارد اما در خصوص بزرگسالان، درمان بیشتر جنبه کنترل و مدیریت لکنت را دارد.
زمانی گفت: فردی که لکنت زبان دارد با سایر افراد هیچ تفاوتی ندارد. آن‌ها میانگین هوش، مهارت‌های فنی و قابلیت‌های شغلی و اجتماعی برابری با دیگران دارند و شاید تنها تفاوت این افراد با افراد دیگر این است که فرد دارای لکنت زبان برای خواندن یک کتاب یا تعریف کردن یک ماجرا یک دقیقه زمان بیشتر نسبت به افراد دیگر نیاز دارد.
وی افزود: در تحقیقی که انجام دادم متوجه شدم افراد دارای لکنت در مقایسه با دیگر افراد عادی یک دقیقه بیشتر برای خواندن یک کتاب یا تعریف ماجرا، صرف می‌کنند. اگر عموم مردم این موضوع را متوجه شوند، فشار زمان را از فرد دارای لکنت زبان برمی‌دارند و این افراد با آرامش بیشتری می‌توانند صحبت کنند.
این متخصص گفتاردرمانی بیان کرد: همکاران من یعنی گروه گفتاردرمانی باید بدانند علاوه بر دانش گفتاردرمانی، هنگام برخورد با چنین افرادی باید تجربه لازم را داشته باشند. بارها اتفاق افتاده است که مراجعاتی داشته‌ام که این افراد قبل از من نزد برخی همکاران رفته بودند و همکارانم بلافاصله از روش‌های خاص و ویژه برای درمان آن‌ها استفاده کرده بودند و به جای کاهش استرس کودک و خانواده، تکالیف خسته‌کننده‌ای به مراجعه‌کننده داده‌اند و آن‌ها حاضر نشده بودند این تمرینات را ادامه دهند بنابراین همکاران در درمان عجله نکنند و ابتدا استرس کودک و خانواده و فرد بزرگسال دارای لکنت را کاهش دهند و سپس به تکنیک‌های تخصصی بپردازند.
وی گفت: پزشکان متخصص، مشاوران و روانشناسان نیز ممکن است با افراد دچار لکنت زبان مواجه شوند. برخی از خانواده‌ها می‌گویند کودک خود را نزد این همکاران برده‌اند اما آن‌ها گفته‌اند مسأله‌ای نیست و کودک خود به خود بهبود می‌یابد.
زمانی تصریح کرد: بهبود خود به خود در لکنت زبان دوران کودکی وجود دارد و بالغ بر ۷۰ تا ۸۰ درصد کودکانی که در سنین سه تا چهار سالگی دچار لکنت زبان یا ناروانی گفتار هستند خود به خود بهبود پیدا می‌کنند اما از کجا بدانیم که این افراد بهبود پیدا می‌کنند یا خیر؟ کودک باید حداقل شش ماه تحت نظر باشد تا روند تغییرات کودک پیگیری شود. اگر رویه بهبودی باشد مشاوره‌های لازم ارائه می‌شود اما اگر به سمت لکنت برود باید مداخلات زودهنگام آغاز شود.
وی در خصوص میزان درمان لکنت زبان افزود: بعضاً مشاهده می‌شود پزشکان متخصص یا روانشناسان، ادعاهایی مبنی بر درمان قطعی، کامل و تضمینی لکنت زبان دارند؛ مردم باید بدانند که در لکنت زبان بزرگسالان موضوعی به معنای درمان قطعی نداریم.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز بیان کرد: جایگاه رسانه در همه بیماری‌ها غیرقابل انکار است؛ مردم هر صحبتی که در تلویزیون یا رسانه گفته می‌شود را قبول می‌کنند بنابراین باید اطلاعات درست و قطعی به مخاطب داده شود.
وی گفت: لکنت زبان ابعاد مختلفی دارد و درمان آن باید تیمی و با حضور پزشکان متخصص، گفتاردرمان‌گران و روانشناسان باشد تا به درمان مطلوب برسیم.
زمانی تصریح کرد: لکنت زبان با علائم اولیه گفتاری شروع می‌شود اما به تدریج فرد نمی‌تواند گفتار خود را روان بیان کند و به سمت تلاش و تقلای اضافه روی می‌آورد و این تلاش و تقلای اضافه ممکن است اندام‌های صورت مانند پلک چشم یا ابرو یا اندام‌های دیگر بدن را درگیر کند. در ابتدا شاید با انجام این حرکات مثلا تکان دادن دست یا پا، فشار گفتاری به این اعضای بدن منتقل شود اما پس از مدتی این حالت هم از بین خواهد رفت و حرکت اضافه همراه گفتار، به عادت تبدیل می‌شود.
وی گفت: در جلسات گفتاردرمانی به تدریج رفتارهای اضافه از فرد گرفته می‌شود تا گفتار روان شود و از توانمندی گفتاری خود استفاده کنند و نیازی نباشد فشار را به اعضای دیگر بدن وارد کنند.
این متخصص گفتاردرمانی تصریح کرد: طبق شواهد علمی، شانس ابتلا به لکنت زبان در فرزندان افرادی که لکنت زبان دارند، بیشتر است اما هنوز ژن یا کروموزوم مشخصی پیدا نشده که بگوییم این افراد به این دلیل به لکنت مبتلا می‌شوند یا خیر.
وی افزود: دانشگاه علوم پزشکی اهواز از سال ۸۲ اولین گروه دانشجویان کارشناسی گفتاردرمانی را پذیرش کرد و از امسال نیز دانشجویان دکتری این رشته پذیرش خواهند شد. در تمام این سال‌ها دانشگاه و گروه گفتاردرمانی رسالت خود را به خوبی و بدون وقفه انجام داده است.
زمانی بیان کرد: تلاش بر این است که به زودی مرکز جامع و تخصصی لکنت زبان در یکی از بیمارستان‌های تابعه دانشگاه علوم پزشکی اهواز راه‌اندازی شود. در گروه گفتاردرمانی دانشگاه، به دلیل وجود دانشجویان تحصیلات تکمیلی، طبیعتاً بخشی از پروژه‌های تحقیقاتی به سمت لکنت زبان رفته تا شاهد بهبود و ارتقای روش‌های درمانی لکنت زبان باشیم.
وی که در یک برنامه تلویزیونی صحبت می‌کرد، گفت: ارتباط خوبی با انجمن لکنت زبان خوزستان داریم و سعی کرده‌ایم با این انجمن به صورت مجازی ارتباط داشته باشیم. همکاران مختلفی از ما عضو این گروه هستند و راهنمایی و مشاوره ارائه می‌دهند و تجربیاتی نیز کسب می‌کنند.