معلمان، چشم‌انتظار ترفیع

 اما حالا به گفته وزیر آموزش و پرورش نسخه نهایی آن به دولت رفته که درصورت تصویب برای بررسی‌های نهایی و تأمین اعتبار به مجلس برود؛ «بعد از تصویب این لایحه در دولت، تأیید آن در مجلس و تأمین منابع اعتباری‌اش، آن را در آموزش و پرورش اجرا خواهیم کرد.»
آن طور که مسئولان فعلی آموزش و پرورش می‌گویند طرح فعلی که در شورای‌عالی این وزارتخانه تدوین و تصویب شده با طرح قبلی که در دوره حاجی‌بابایی و فانی طراحی شده، تفاوت دارد و در قالب جدیدی ارائه شده است. احمد عابدینی، معاون دبیرکل شورای‌عالی آموزش و پرورش که یکی از طراحان نظام رتبه‌بندی معلمان است، درباره جزئیات آن گفت: «‌برای این طرح مطالعات تطبیقی از 40کشور دنیا انجام شده و سازوکار اجرای طرح در کشورهای مختلف، تدوین ملاک‌ها، شاخص‌ها، ‌نظام مالی و پاداش مورد توجه قرار گرفته است؛ همچنین تجربیات پیشین خودمان را هم مرور کردیم و برای اعتباربخشی از صاحب‌نظران در سراسر کشور نظرخواهی شد.»
جزئیات آخرین طرح نظام رتبه‌بندی معلمان
 عابدینی در توضیح شاخص‌های جدید رتبه‌بندی معلمان گفت: برای تعیین شاخص‌ها 400ملاک اولیه مورد توجه قرار گرفت و در نهایت 12ملاک اصلی برای رتبه‌بندی معلمان درنظر گرفتیم و عمدتا تأکید بر این بود که صلاحیت‌های کسب‌شدنی را مورد توجه قرار دهیم. وی با بیان اینکه شاخص‌ها به‌گونه‌ای درنظر گرفته شده‌اند که افراد امکان دستیابی به آن را داشته باشند نه اینکه ویژگی‌های شخصیتی آنها را مورد توجه قرار دهیم، اظهار داشت: علاوه بر شاخص‌های درنظر گرفته شده، آزمونی سراسری برای سنجش صلاحیت‌های علمی و حرفه‌ای درنظر گرفته شده است. معاون دبیرکل شورای‌عالی آموزش و پرورش، نگارش مقاله، خلاقیت و نوآوری در روش تدریس را نیز در نظام جدید رتبه‌بندی حائز اهمیت دانست و گفت: در طرح رتبه‌بندی معلمان، افراد در ۵ رتبه طبقه‌بندی می‌شوند و این موضوع هر ۵ سال یک‌بار اتفاق می‌افتد و ترفیع از یک رتبه به رتبه بالاتر صرفا در همین بازه زمانی میسر است؛ البته در شرایط خاص استثنائاتی ممکن است قائل شویم.
از معلم پایه تا معلم راهبر
عابدینی به تشریح رتبه‌ها و عناوین طرح اشاره کرد: رتبه 5با نام «معلم پایه»، رتبه 4«معلم مربی»، رتبه 3«معلم حرفه‌ای»، رتبه 2«معلم سرآمد» و رتبه یک «معلم راهبر» است. معاون دبیرکل شورای‌عالی آموزش و پرورش ادامه داد: معلمان پس از دستیابی به هر کدام از این رتبه‌ها، ضریبی برای افزایش حقوق را کسب می‌کنند که برای این منظور 2مدل پیشنهاد داده‌ایم؛ مدل اول با تأثیر ضریب افزایش حقوق در اعدادی مشخص برای هر رتبه است و مدل دیگر اعمال ضرایب نیم تا 3درصدی در حق شغل و شاغل برای هر رتبه است. یکی از نکات مورد ابهام طرح نظام رتبه‌بندی معلمان، اعتبار و بودجه آن است؛ موضوعی که باعث شد فاز نخست طرح رتبه‌بندی معلمان که در سال 1394اجرا شد با مشکل مواجه شود. عابدینی این دغدغه را مهم توصیف کرد و گفت‌: یکی از دلایل اینکه اصرار داشتیم این طرح به دولت و پس از آن به مجلس برود، موضوع اعتبارات است، چرا که آموزش و پرورش خود نمی‌تواند ردیف اعتباری برای خودش تأمین کند.
نظر معلمان درباره طرح رتبه‌بندی جدیدشان
اما معلمان به‌عنوان کسانی که ذی‌نفع این طرح هستند هم نظرات خاص و متفاوتی در این‌باره دارند. برخی از آنها معتقدند که در درجه اول آماده نبودن زیرساخت‌ها از یک سو و جمعیت بالای معلمان از سوی دیگر مانع از اجرای دقیق و بهینه این طرح می‌شود. علی پورسلیمان، معلم و فعال صنفی که بیش از 20سال سابقه کار در آموزش و پرورش دارد، درباره طرح جدید رتبه‌بندی معلمان گفت: سال‌هاست که این موضوع در آموزش و پرورش مطرح می‌شود اما به‌دلیل عدم‌ تأمین منابع مالی، نبود زیرساخت‌ها و از همه مهم‌تر نبود اراده و انگیزه لازم در دولت و آموزش و پرورش اجرایی نمی‌شود.
نگاه معلمان به این طرح فقط پولی است
او به سونامی بازنشسته شدن بیش از 400هزار معلم طی 7 سال آینده اشاره کرد و افزود: این سونامی از امسال آغاز شده است و هر سال افزایش پیدا می‌کند. از طرفی سازمان امور استخدامی ردیف جدیدی را به آموزش و پرورش اختصاص نمی‌دهد و دانشگاه فرهنگیان هم که توانایی جایگزینی این نیروها را ندارد؛ بنابراین مسئولان وزارتخانه می‌خواهند با نظام رتبه‌بندی معلمان، زمان بخرند و بازنشسته شدن معلمان را به تعویق بیندازند. این فعال صنفی تصریح کرد: از طرفی متأسفانه برخی از معلمان ما نگاه‌شان به طرح رتبه‌بندی فقط افزایش حقوق و مزایاست و هیچ تلاشی برای ارتقای علمی و صلاحیت تجربی خود نمی‌کنند و بدتر اینکه مرجعی در آموزش و پرورش نمی‌تواند این موارد را ارزیابی و بررسی کند؛ آیا قرار است کارگزینی با این میزان از محدودیت‌های اداری این صلاحیت‌ها را بررسی کند یا گروه‌های آموزشی در مناطق که مدیران آن را روسای آموزش و پرورش بر حسب سلیقه و رابطه انتخاب می‌کنند؟ پورسلیمان با بیان اینکه هم‌اکنون عملکردها در فرم‌های ارزشیابی درست بررسی نمی‌شود، افزود: سقف امتیاز این فرم 120است که بدون هیچ مشکلی به اغلب معلمان داده می‌شود و اصلا نظارتی بر آن صورت نمی‌گیرد.
لازمه ارائه قوانین تنبیهی در نظام رتبه‌بندی معلمان
«سعادت علی‌یاری»، محقق و پژوهشگری است که نزدیک به 2 سال روی طرح رتبه‌بندی معلمان مطالعه کرده است. او می‌گوید که ایده طرح رتبه‌بندی معلمان درست و بجا بوده چرا که نباید معلمان را مانند سایر خدمات کشوری دید اما نسخه اولیه آن بارها و بارها عوض شده و از این جهت آسیب‌زاست. او با بیان اینکه در پژوهش‌های خود با چهره‌های با تجربه و قدیمی آموزش و پرورش گفت‌وگو کرده‌ام، افزود: طبق اظهارنظر این افراد باید معیارها خیلی جزئی باشد و تا حد ممکن دخالت سلیقه‌های شخصی کاهش پیدا کند؛ همچنین شفاف‌سازی‌ در ارائه رتبه‌ها از نکات مهم این طرح است که به مشارکت بیشتر معلمان کمک خواهد کرد، همچنین آنها معتقدند که با ساختار اداری فعلی موفقیت طرح با مشکل مواجه خواهد شد و باید چارت اداری منظمی برای نظام رتبه‌بندی معلمان طراحی شود. علی یاری با بیان اینکه یکی از نکات مهم در اجرای این طرح بار مالی و اعتباری آن است، گفت: نظام رتبه‌بندی معلمان توقعات فراوانی را ایجاد می‌کند و باید آثار این رتبه‌بندی در آینده شغلی و معیشتی معلمان مشهود باشد. از این‌رو بار سنگین مالی خواهد داشت و باید منابع به درستی تأمین شود. او تأکید کرد: از همه مهم‌تر اگر این طرح، تشویقی است و به بهبود شرایط معلمان کمک می‌کند از سوی دیگر باید نقش تنبیهی خود را نیز درست ایفا کند؛ بدین معنا که اگر معلمی امتیازهای لازم را کسب نکرد یا موارد خارج از چهارچوب قوانین نظام معلمی همچون موارد اخلاقی، تدریس و... داشت، دست آموزش و پرورش برای اخراج آن باز باشد؛ چرا که هم‌اکنون این موضوع در آموزش و پرورش رخ نمی‌دهد و معلمی که خلافی را مرتکب شده به منطقه یا مدرسه دیگری منتقل می‌شود.
تاریخچه طرح رتبه‌بندی معلمان
زمزمه‌های سر و سامان دادن به حقوق صنفی معلمان نخستین بار در دوره علیرضا علی احمدی، وزیر آموزش و پرورش دولت نهم شنیده شد. علی احمدی با این نقد که چرا پزشکان، مهندسان، وکلا، استادان دانشگاه با جمعیت خیلی کمتر دارای تشکیلات و نظام‌های صنفی قرص و محکم هستند، اما معلمان با این جمعیت و پتانسیل هیچ پشتوانه قدرتمند و اساسی ندارند، طرح نظام صنفی معلمان را داد و پیشنهادهای اولیه آن را نیز در شورای‌عالی آموزش و پرورش مطرح کرد اما عمر کوتاه وزارت او مانع از پیگیری‌های بعدی شد. در دوره حمیدرضا حاجی‌بابایی، وزیر آموزش و پرورش دولت دهم بار دیگر این موضوع مطرح شد اما به «‌نظام رتبه‌بندی معلمان» تغییر نام داد و قرار شد سازوکارهای جدیدی برای آن تعریف شود. او گفته بود: ملاک‌های تربیتی، فرهنگی، آموزشی، پژوهشی و اجرایی چهار ملاک تعیین‌کننده نظام رتبه‌بندی و جذب معلمان است که براساس امتیازات حاصله از آن معلمان به رتبه‌های مربی معلم، استادیار معلم، دانشیار معلم و استادمعلم دست می‌یابند. عمر وزارت حاجی‌بابایی نیز همانند علی احمدی برای اجرای این طرح کفاف نداد و تمام مسئولیت آن بر عهده علی‌اصغر فانی قرار گرفت. در دوره فانی نیز تغییرات ملموسی طبق سلیقه او روی طرح اصلی صورت گرفت. او 12مهر‌ماه سال 1394درباره جزئیات جدید نظام رتبه‌بندی معلمان گفته بود: «افزایش حقوق، آخرین صفحه نظام رتبه‌بندی است و در اصل، معلمان براساس شایستگی‌ها و توانمندی‌های خود ارتقای رتبه پیدا می‌کنند و متناسب با ارتقای رتبه از نظام پرداخت‌های خاص بهره‌مند می‌شوند.» طبق طرح فانی همه آموزگاران، دبیران، هنرآموزان، مربیان، مدیران و معاونین به جز افرادی که سابقه آنها کمتر از 6سال است، تحت پوشش طرح قرار می‌گرفتند. فانی در نیمه ابتدایی سال 94فاز اول اجرایی طرح رتبه‌بندی معلمان را اجرا کرد که طبق آن تنها به حقوق معلمان بالای 6سال سابقه کار بین 120تا 529هزار تومان افزوده شد اما باز هم عمر کوتاه وزرای آموزش و پرورش نیز نظام رتبه بندی معلمان را ناتمام گذاشت. این طرح یکی از زیرشاخه‌های سند تحول بنیادین است و در برنامه ششم توسعه نیز بر لزوم اجرای آن تأکید شده که به وزارت دانش آشتیانی و سپس سیدمحمد بطحایی رسید و او نیز فعلا نتوانسته سازوکار اجرایی آن را تا به امروز فراهم آورد. باید منتظر ماند و دید که بالاخره نظام رتبه‌بندی معلمان چه زمانی و در وزارت چه‌کسی عملی خواهد شد؟