سیاست خارجی «عمران خان» به کدام سو می رود؟

همزمان با هفتاد و یکمین سالروز استقلال پاکستان، شهروندان اسلام آباد و دیگر شهرها دوشنبه شب با حضور در خیابان ها و حمل پرچم های کشورشان، به جشن و سرور پرداختند.پاکستان در روز چهاردهم آگوست سال 1947 (23 امرداد 1326) به رهبری 'محمدعلی جناح' معروف به قائد اعظم بنیان گذار این کشور از استعمار حکومت وقت بریتانیا آزاد شد و کشور جداگانه ای به مرکزیت شهر «کراچی» اعلام موجودیت کرد.این جشن در حالی برگزار می شود که نگاه ها به عمران خان، نخست وزیر شگفتی ساز انتخابات اخیر دوخته شده است. همسایگان پاکستان حالا منتظرند ببینند که نخست وزیر جدید از حزب تحریک انصاف کشتی سیاست خارجی را به کدام سو هدایت می کند. اوقصد دارد در نخستین سفر خارجی خود به ایران و سپس به عربستان برود. البته باید این مسئله را قبل از ورود به بحث سیاست خارجی تحریک انصاف مدنظر داشت که برخی موارد در سیاست خارجی پاکستان به عنوان خطوط قرمز شناخته می‌شود و دولت‌های پاکستان به آسانی توانایی عبور از این خطوط قرمز را ندارند. امور مرتبط با هند، منطقه کشمیر و همچنین روابط با ایالات متحده آمریکا از جمله این خطوط قرمز به شمار می‌روند.
همکاری با تهران، همسویی با کابل
عمران خان و جنبش انصاف، ایران را یکی از مهم‌ترین همسایگان خود قلمداد می‌کنند و معتقدند افزایش سطح همکاری‌های دوجانبه میان تهران و اسلام‌آباد باعث می‌شود دو کشور بتوانند در مسائل سیاسی، اقتصادی و امنیتی پیشرفت چشمگیری به دست آورند. مشخص است که این مسئله پیش از هر چیز می‌تواند باعث بهبود اوضاع امنیتی در مناطق مرزی ایران و پاکستان شود و مقدمه‌ای خواهد بود بر افزایش سطح مبادلات تجاری میان دو کشور. عمران خان پس از پیروزی در انتخابات پاکستان درباره تبیین سیاست خارجی دولتش پیش از پرداختن به هر مسئله‌ای، از بهبود روابط پاکستان با ایران در آینده نزدیک و افزایش سطح همکاری میان دو کشور خبر داد. تا جایی که وی بهبود سطح امنیت در پاکستان را مشروط به بهبود سطح روابط با همسایگان به ویژه ایران و افغانستان اعلام کرده است. او همچنین تاکید می‌کند که سطح روابط با افغانستان باید تا حدی باشد که دو کشور مرزهای خود را به روی اتباع یکدیگر بگشایند و مشکلات امنیتی و سیاسی هرچه سریع‌تر حل و فصل شود.
زنگ خطر برای واشنگتن وریاض
رهبر جنبش انصاف همچنین درباره روابط اسلام‌آباد- واشنگتن پا را از سطح توقعات فراتر گذاشته و این روابط را مشروط به توازن در روابط توأم با احترام متقابل اعلام کرده است. این سخن مختصر عمران خان درباره روابط با ایالات متحده و نپرداختن تفصیلی به این موضوع، خود زنگ خطری است برای واشنگتن تا در روابط خود با اسلام‌آباد با احترام بیشتری رفتار کند و قدم اشتباهی در این زمینه برندارد، زیرا نخستین اقدام سردمداران کاخ سفید علیه پاکستان به متشنج شدن روابط فی‌مابین خواهد انجامید که همین امر باعث وارد آمدن ضربات فراوانی به آمریکا در جنوب آسیا خواهد شد. همچنین اگر به مواضع عمران خان درباره روابط با عربستان سعودی نگاهی گذرا بیندازیم، می‌بینیم که او در بخش‌هایی از صحبت‌های خود، ریاض را کشوری خواند که در لحظات سخت کنار پاکستان ایستاده است. تا به این جای کار شاید خیلی‌ها از وی انتقاد کنند اما او بلافاصله با اظهار نظری جالب و در عین حال عجیب، دندان طمع ریاض را برای همراه کردن اسلام‌آباد در اقدامات خطرناک خود کشید و اعلام کرد: «پاکستان در مسائل جاری خاورمیانه نقش میانجی را بازی خواهد کرد»!این موضوع به شکلی دیگر هم بیان شد، او اعلام کرد که پاکستان به جای شرکت در جنگ‌های جاری منطقه، با هدف پایان یافتن این نبردها وارد میدان می‌شود و کنشگری خود را این گونه به نمایش می‌گذارد. این اظهار نظر عمران خان حجت را بر کاخ‌نشینان ریاض تمام کرد که اسلام‌آباد در جنگ‌هایی که آتش آن از ریاض برافروخته شده شرکت نخواهد کرد و داشتن چنین انتظاری از پاکستان، نابه جا ارزیابی می‌شود. از سوی دیگر، اظهارات وی درباره حضور پاکستان در منطقه به عنوان میانجی، اشاره‌ای دیگر به سران عربستان سعودی برای پایان دادن به جنگ‌افروزی‌های رژیم آل‌سعود است.
مذاکره با هند
عمران خان درباره هند هم همین دیدگاه را دارد، رهبر جنبش انصاف درباره روابط با هندوستان تاکید دارد که روابط حسنه میان هند و پاکستان باعث بهبود وضعیت در شبه‌قاره و جنوب آسیا و فواید این موضوع متوجه هر دو کشور خواهد شد. وی با بیان این که ورود نیروهای نظامی به مناطق غیرنظامی باعث تضییع حقوق شهروندان آن منطقه خواهد شد، از ظلم و ستم به شهروندان کشمیری و رعایت نشدن حقوق مردم این منطقه سخن به میان می‌آورد و خواستار مذاکره میان اسلام‌آباد و دهلی برای حل و فصل مسئله کشمیر است. عمران خان که پیش از این درباره بهبود روابط سیاسی با هند در زمان مبارزات انتخاباتی سخن گفته بود، با تکرار مواضع سابق خود عزم جنبش انصاف و دولت آینده پاکستان را برای رقم زدن دستاوردهای جدید و پیشرفت قابل توجه در روابط میان دو رقیب دیرینه در جنوب آسیا به رخ می‌کشد.نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که اظهارات عمران خان درباره سیاست خارجی پیش و پس از پیروزی در انتخابات تغییری نکرده است. بسیاری از سیاستمداران سابق پاکستان پیش از انتخابات و برای کسب رای مردم، شعارهای جالبی را درباره سیاست خارجی خود در صورت پیروزی به ویژه در روابط با هندوستان داده‌اند ولی پس از پیروزی بدون توجه به شعارهای خود همان سیاست‌های سابق را در پیش گرفته‌اند در این میان به نظر می‌رسد عمران خان برای حل اختلافات موجود میان دو غول اتمی در جنوب آسیا بسیار مصمم است. به هر حال آن چه در عرصه سیاست خارجی پاکستان اتفاق خواهد افتاد، توازن با قدرت‌ها و تقویت مناسبات با همسایگان است. در این بین، شرکای دیگری مانند چین و روسیه هم وجود دارند که جایگاه آن ها در ادبیات سیاست خارجی اسلام‌آباد به ویژه در محور امنیت و اقتصاد به صورت کلیدی تعریف شده و بازتعریف آن به سیاست‌های آینده تحریک انصاف مربوط خواهد بود.
 
   زندگی نامه
از تحصیل درآکسفورد تا قهرمانی در کریکت
«عمران احمد خان نیازی» در ۲۵ نوامبر ۱۹۵۲ در یک خانواده ثروتمند در شهر لاهور پاکستان به دنیا آمد. پدرش «اکرام ا... خان نیازی» و مادرش شوکت خانم نام داشتند. اکرام ا... خان از اعضای یک قبیله معروف پشتون به نام نیازی است.با این که عمران‌خان در لاهور به دنیا آمد اما مادرش در شهرستان میانوالی سکونت داشت و دوران طفولیت خود را در این شهر به سر برد.در صفحه رسمی حزب تحریک انصاف پاکستان درباره طفولیت عمران خان نوشته شده که او یک کودک آرام و محجوب بود و با چهار خواهر خود بزرگ شده است.عمران خان مکاتب ابتدایی و متوسطه را در لاهور و تحصیلات عالی خود در رشته علوم سیاسی را در دانشگاه آکسفورد انگلیس به پایان رساند.وی همزمان با تحصیل در دانشگاه آکسفورد در سال ۱۹۷۴ کاپیتان تیم همان دانشگاه شد. عمران‌خان به خاطر استعداد خود در بازی کریکت به عنوان یک ورزشکار ستاره در غرب معروف شد.او از 19 سالگی بازی کریکت را به صورت حرفه‌ای آغاز کرده بود و توانست در سال 1992 تیم ملی کریکت پاکستان را به مقام قهرمانی جهان برساند. عمران‌خان بهترین بازیکن کریکت در تاریخ کشورش شناخته می‌شود به همین دلیل میلیون‌ها نفر به عنوان یک ورزشکار طرفدار وی هستند.عمران‌خان در 25 آوریل 1996 با تأسیس جنبش تحریک انصاف وارد عرصه رقابت سیاسی در پاکستان شد که البته در ابتدا چندان موفق نبود. به مرور زمان محبوبیت عمران‌خان بین نسل جوان به ویژه طرفدارانش در بازی کریکت سبب شد حزب تحریک انصاف به عنوان یک حزب سیاسی موفق در پاکستان مطرح شود.در سال 1997 عمران‌خان با تأسیس بیمارستان برای بیماران سرطانی در شهر لاهور فعالیت اجتماعی خود را در پاکستان آغاز کرد. وی نام مادرش شوکت خانم را بر این بیمارستان گذاشت. بیمارستان شوکت خانم بزرگ ترین بیمارستان برای بیماران سرطانی در آسیاست.خان اعلام کرد که مردم بنیان گذار بیمارستان شوکت خانم هستند.در 3 نوامبر سال 2007 پرویز مشرف حاکم نظامی وقت پاکستان دستور بازداشت خانگی عمران‌خان را صادر کرد اما وی موفق به فرار شد.گفته می‌شود عمران‌خان از پرویز مشرف تقاضا کرد که وی را نخست وزیر کند اما چون مشرف با این درخواست مخالفت کرد، خان به یکی از مخالفان سرسخت مشرف تبدیل  شد. وی مبارزات سیاسی خود را از شهر کراچی آغاز کرد و اقدامات حزب متحده قومی و پرویز مشرف را زیر سوأل برد.در سال 2013  فیلم کاپیتان در پاکستان ساخته و پخش شد که بر مبنای زندگی عمران‌خان از سال 1992 تا 2013 بود. حزب تحریک انصاف و خود عمران‌خان اعلام کردند که هیچ نقشی در تولید این فیلم نداشتند اما این فیلم تأثیر زیادی بین مردم پاکستان داشت. اکنون نیز فیلم دیگری درباره شخصیت عمران‌خان تولید شده است که هنوز در حال تکمیل است.مخالفان عمران‌خان به علت متحد شدن وی با گروه‌های افراطی و تندرو از وی به عنوان طالبان‌خان یاد می‌کنند.کارشناسان بر این باورند که علت نزدیکی خان به گروه‌های مذهبی روابط پنهان وی با ارتش پاکستان است وگرنه خان تفکر افراطی ندارد.