جدای از بافت تاریخی شهر، زنجان نمی‌داند با بافت فرسوده، حاشیه‌ای و سکونتگاه‌های غیررسمی خود چگونه رفتار کند، این موضوع از تصمیم‌های متفاوت هرساله مسئولان استانی و کشوری برای ساماندهی آن‌ها پیداست. پیش از سال 92 وزارت راه و شهرسازی برنامه خود برای بافت‌های فرسوده و تاریخی شهرها را، اصلاح 10 هکتار در سال اعلام کرد و حتی برای آن تسهیلات 200 تا 300 میلیون ریالی متناسب با نوع ساخت در نظر گرفت اما به نظر توفیق چندانی نداشت و تغییری در حجم بافت فرسوده کشور ایجاد نشد.
ایجاد بافت و ساخت شهرک‌های جدید، مردم زنجان را از مرکز شهر خالی کرد و به سمت حاشیه برد، جایی که خبری از فرسودگی و کمبود امکانات نبود و نیست.
درحالی‌که مردم ساکن در بافت‌های مرکزی و تاریخی این شهر، از نبود آب شرب مناسب، خدمات شهری در دسترس، شبکه‌های خدماتی فرسوده، مدیریت نشدن پسماندها، افت قیمت خانه‌ها و نم دادن روزافزون دیوارها و کف منازل شکایت می‌کنند.
مردم ساکن همین مناطق از این موضوع هم شکایت دارند که سکونت آن‌ها در بافت قدیمی و فرسوده شهر دلیل بر این نداری و نیازمندی آن‌ها نیست.
یکی از ساکنان منطقه کوی فاطمیه زنجان گفت: در جنوب شهر ساکن هستیم و متأسفانه شهروندان به خود اجازه می‌دهند که نخاله‌ها و زباله‌های خود را در این مناطق تخلیه کنند.
این شهروند زنجانی ادامه داد: اینکه در جنوب شهر ساکن هستیم، دلیل نمی‌شود که شهرداری هم به ما سر نزند و مشکلات ساکنان این مناطق را پیگیری نکند.
او از نبود مدارس در دسترس، مراکز خدمات درمانی نزدیک و فضای سبز مناسب گلایه کرد و افزود: هرسال با آغاز سال تحصیلی، مشکلات ما هم شروع مضاعف می‌شود، اینکه چگونه فرزندان را به آن‌سوی اتوبان و به مدارسی که حداقل فاصله آن‌ها به 2 تا 3 کیلومتر می‌رسد، برسانیم.
سخن نبود حداقل خدمات شهری را یکی دیگر از شهروندان ساکن محله‌های پایین‌تر از بازار زنجان هم تائید کردو ادامه داد: فضای سبزی نیست، مراکز درمانی و خدمات حمل‌ونقل در دسترس نیست، اینکه به نظر ما نزدیک مرکز شهر هستیم، ما را از دسترسی به خدمات شهری محروم ساخته است. این شهروندان تأکید کردند که خانه‌های این محله‌ها آماده یک تلنگر برای فروختن هستند، خانه‌هایی که مساحت برخی از آن‌ها به 50 مترمربع هم نمی‌رسد، منازلی که نم‌کشیده و هرروز اوضاع وخیم‌تری را تجربه می‌کنند.
بافتی که ناکارآمد شده است
شهردار زنجان در این زمینه گفت: شهر بافتی دارد که به دلیل عدم مراقبت و برنامه‌ریزی، به بافت ناکارآمد تبدیل‌شده و از لحاظ استحکام، خدمات شهری، معماری، فرهنگی و برخورداری وضعیت مساعدی ندارد. مسیح ا... معصومی تأکید کرد برای ساماندهی این بافت‌ها باید هر یک از دستگاه‌های اجرایی به سهم خود در این مناطق نقش ایفا کنند.
او به اجرای طرح جامع ساماندهی بافت ناکارآمد شهری اشاره کرد و گفت که شهرداری می‌تواند به‌عنوان نهادی که مدیریت و کنترل ساماندهی این مناطق را بر عهده داشته باشد، عمل کند نمی‌تواند مسئولیت سایر دستگاه‌ها را هم بر عهده بگیرد. معصومی با بیان اینکه مردم این مناطق خدمات شهری، فضای سبز، بهداشتی و آموزشی ندارند، اضافه کرد: شهرداری به‌تنهایی توان و مسئولیت اجرایی تمام برنامه‌های مربوط به ساماندهی این مناطق را ندارد و هر دستگاهی باید به‌نوبه خود در این زمینه به انجام‌وظیفه بپردازند.
مردم محوری برای ساماندهی بافت فرسوده
معاون وزیر راه و شهرسازی زنجان هم در این زمینه گفت: باید از رویکرد اجتماعی و مردم محوری برای ساماندهی این بافت‌ها استفاده کرد، حلقه مفقوده‌ای که دولت ازاین‌پس بیش‌ازپیش به بهره‌گیری از آن توجه خواهد کرد. هوشنگ عشایری افزود: در برنامه بازآفرینی شهری رویکرد محله محوری مدنظر قرارگرفته است به‌گونه‌ای که ساکنان این مناطق در اجرای برنامه‌های شهری مشارکت و مداخله کنند. رئیس هیئت‌مدیره و مدیرعامل شرکت عمران و بهسازی شهری ایران تأکید کرد که باید به ساکنان محلات حاشیه‌ای و ناکارآمد مطالبه گری را آموزش داد و نسبت به اهمیت این موضوع آگاه کرد. او ادامه داد: مطالبه مردم می‌تواند به کمک مهندسان شهرسازی و معماری به برنامه تبدیل و در قالب اقدام مشترک با تعیین نقش و سهم بخش عمومی، دولتی و مردمی اجرا شود.
بافت شهر به سمت محدوده قانونی توسعه یابد
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار زنجان هم بر این تأکید کرد که بافت شهر باید به سمت محدوده قانونی توسعه یابد اما متأسفانه در سال‌های گذشته، سیاست و رویکردهای توسعه‌ای، رویکرد سودگرایانه، توسعه به بیرون و با هدف افزایش محدوده شهرها بوده است.
مهرداد سلطانی با بیان اینکه این رویکرد باید با توجه به بافت کنونی و درونی شهرها، تغییر کند، ادامه داد: برای ساماندهی بافت‌های ناکارآمد شهری این استان که تاکنون بدون اصلاح باقی‌مانده‌اند، ابزارهای تشویقی باید اصلاح شود. او مدیریت استانی را دارای نقش نظارتی و حاکمیتی می‌خواند و از حمایت از شهرداری برای اجرای برنامه‌ها خبر داد. سلطانی این را هم افزود که در خصوص سایر دستگاه‌ها یک برنامه نظارتی و هدایت بودجه‌ای ارائه‌شده و از دستگاه‌های غیردولتی و حاکمیتی همچون دادگستری و نیروی انتظامی خواسته‌شده است تا نقش تعامل و حمایتی خود را در زمینه ساماندهی این بافت‌ها داشته باشند.
