نارسایی قلب؛ علت، علائم و انواع، روش تشخیص و درمان بیماری

نارسایی قلبی (Heart failure) نوعی بیماری و اختلال در عملکرد ماهیچه قلب است که بر اثر آن قدرت انبساط یا انقباض قلب کم می شود و نمی تواند مقدار کافی خون را پمپاژ کند.

نارسایی قلب یکی از شایع ترین بیماریهای قلبی است و با علائمی مانند تنگی نفس، خستگی، ورم پا و ... همراه است.در ادامه این مطلب همراه ما باشید تا اطلاعاتی از نارسایی قلبی چیست؟ علائم نارسایی قلبی خفیف، علائم نارسایی قلبی در زنان، درمان نارسایی قلبی و ... را در اختیار شما قرار دهیم و به سوالاتی از قبیل آیا نارسایی قلبی باعث مرگ می شود؟ طول عمر بیماران نارسایی قلبی چقدر است؟ پاسخ دهیم.

 نارسایی قلب چیست؟

نارسایی قلب (Heart failure) یا نارسایی احتقانی قلب زمانی اتفاق می افتد که عضله قلب نمی‌تواند خون را به‌درستی پمپاژ کند و در این حالت خون به عضله باز می گردد، با این روند مایعی در ریه‌ها جمع می‌شود و به فرد حس تنگی نفس دست می‌دهد. معمولا نارسایی قلبی در سمت چپ قلب رخ می‌ دهد.

نارسایی قلب نوعی اختلال در عملکرد قلب و یکی از علائم بیماری‌های قلبی است به تمامی سیستم‌های بدن آسیب وارد می‌کند زیرا قلب توانایی پمپاژ خون به سایر اعضای بدن را از دست می‌دهد و ضربان قلب دچار اختلال می‌شود.

 انواع نارسایی قلب

نارسایی قلب می‌تواند در بطن چپ، راست یا هر دو بطن ایجاد شود. علاوه بر این نارسایی به دو دسته سیستولیک و دیاستولیک طبقه‌بندی می‌شود.

نارسایی قلبی سمت چپ

نارسایی قلبی سمت چپ (بطن چپ) شایع‌ترین نوع نارسایی قلبی است و زمانی که بیمار در ناحیه بطن چپ دچار اختلال شود و نتواند به‌ خوبی خون را پمپاژ کند، دریافت اکسیژن از قلب با مشکل روبرو می‌شود که در این صورت خون به ریه‌ها بازگشته و بیمار دچار تنگی نفس و تجمع مایعات می‌شود. بهتر است بدانید بطن چپ در پایین و سمت چپ قلب قرار دارد که این بطن خون پر از اکسیژن را به قسمت‌های مختلف بدن پمپاژ می‌کند.

نارسایی قلبی سمت راست

نارسایی قلبی سمت راست (بطن راست) معمولا پس از نارسایی در بطن چپ ایجاد می‌شود یا شرایط پزشکی مانند بیماری ریوی باعث اختلال در کار بطن راست می‌شوند و مایعات در شکم، پاها و مچ پاها تجمع می‌کنند. از علائم نارسایی بطن راست می توان به تورم نواحی تحتانی بدن مانند پاها و شکم اشاره کرد.

نارسایی قلبی دیاستولیک

نارسایی قلبی دیاستولیک در زنان بیشتر از مردان است و زمانی که عضله قلب سفت‌تر از حالت طبیعی شود، نارسایی قلبی از نوع دیاستولیک اتفاق می افتد که در این شرایط قلب به‌ خوبی از خون پر نمی‌شود.

نارسایی سیستولیک قلب

نارسایی سیستولیک قلب در مردان بیشتر از زنان دیده می‌شود و زمانی که عضله قلب، وقتی قلب ضعیف و بزرگ شده باشد نتواند به‌خوبی منقبض شود، نارسایی از نوع سیستولیک اتفاق می افتد در این شرایط قلب نمی‌تواند خون غنی از اکسیژن را به‌خوبی پمپاژ کند.

نارسایی خفیف قلبی

نارسایی خفیف قلبی چندان خطرناک نیست و تعداد زیادی از کسانی که به این بیماری مبتلا هستند معمولا سبک زندگی ناسالمی دارند و بعد از مدت زمان قابل توجهی به طور کامل بهبود پیدا می کنند.

 علائم نارسایی خفیف قلبی

علائم نارسایی خفیف قلبی عبارت است از:

• ورم
• اضافه وزن
• تنگی نفس
• کاهش تحمل در ورزش کردن
• تجمع مایعات در بدن

مراحل نارسایی قلبی

مراحل نارسایی قلبی از «خطر بالای ابتلا به نارسایی قلبی» تا «نارسایی پیشرفته قلبی» متغیر هست. چهار مرحله نارسایی قلبی عبارت است از: 

• مرحله (A): پیش از نارسایی قلبی در نظر گرفته می‌شود که بیمار در معرض خطر بالای ابتلا قرار دارد و از علل اصلی آن سابقه خانوادگی است.
• گاهی به دلیل بیماری های مثل فشار خون، دیابت، بیماری عروق کرونر، سندرم متابولیک، سابقه اعتیاد به نوشیدنی‌های الکلی، بروز می یابد.
• مرحله (B): پیش از نارسایی قلبی در نظر گرفته می‌شود و پزشک اختلال را تشخیص داده اما بیمار هرگز علائم نارسایی قلبی را بروز نداده است.
• اکثر افراد مبتلا به نارسایی قلبی که در مرحله (B) قرار دارند باید اکو شوند تا به این واسطه اگر کسر جهشی (EF) در آنها 40 درصد یا کمتر است، نشان داده شود.
• مرحله (C): افراد مبتلا به نارسایی قلبی مرحله (C) علائمی مانند تنگی نفس، احساس خستگی، توان کم در ورزش کردن، پاهای ضعیف، بیدار شدن برای ادرار کردن، ورم پا، مچ پا، ساق پا و شکم را دارند.
• مرحله (D): پیشرفته‌ترین مرحله نارسایی قلبی مرحله (D) است.
• در این مرحله از نارسایی قلبی تمامی علائم مراحل بیشتر مشهود شده و تا مرز اختلال در سلامت بروز می دهد، خطرناک ترین مرحله این بیماری است که در صورت کنترل نشدن و دوری از درمان می تواند سریع منجر به فوت بیمار شود.

علائم نارسایی قلبی

علائم نارسایی قلب به صورت شایع مواردی مثل تنگی نفس، تپش، ضعف، خستگی زودرس و...است. سایر علائم نارسایی قلب شامل موارد زیر است:

• تنگی نفس در حال فعالیت یا حتی درازکشیدن
• خستگی و ضعف
• درد قفسه سینه
• ورم پا و تورم در مچ پا
• تورم در ناحیه شکم
• مشکلات گوارشی
• کاهش توانایی در ورزش
• بیرون زدن وریدهای گردن
• حالت تهوع و بی‌اشتهایی
• مشکلات سیستم‌های درون‌ریز بدن
• مشکل در تمرکز یا کاهش هوشیاری
• ضربان قلب سریع یا نامنظم (تپش قلب)
• افزایش وزن سریع به دلیل تجمع مایعات
• سرفه مداوم یا خس‌خس سینه همراه با مخاط خونی سفید یا صورتی

علائم نارسایی قلبی خفیف

• تنگی نفس
• خستگی
• ورم پا و قوزک پا

علائم نارسایی قلبی در زنان

• خستگی غیرمعمول بدون انجام فعالیت خاص
• احساس ناراحتی در شانه، گردن و فک
• احساس ناراحتی و فشار در قسمت فوقانی شکم

علائم نارسایی قلبی در بزرگسالان

• سرفه
• تنگی نفس
• خستگی
• تورم پاها و مچ پا
• درد قفسه سینه

در جدول زیر به رایج ‌ترین علائم و نشانه‌ های نارسایی قلبی، نحوه تشخیص و همینطور دلیل بروز آن اشاره می کنیم:

نارسایی قلب چگونه ایجاد می شود؟

بیماری نارسایی قلب ممکن است به دلیل فشارخون بالا، آسیب به قلب، سفت شدن بیش از حد عضله قلب یا انواع بیماری ها قلبی ایجاد می شود.در بیشتر مواقع بیماری نارسایی قلب از بطن چپ شروع می‌شود اما می تواند سمت راست (بطن راست) یا هر دو طرف قلب را درگیر کند.

پزشک برای تشخیص این بیماری، میزان خون پمپاژ شده را اندازه می‌گیرد و تعیین می‌کند که قلب سالم است یا نه. در صورت وجود بیماری، طبقه‌بندی نارسایی انجام شده و باتوجه‌به سطح آن درمان مناسب انتخاب می‌شود.

علت نارسایی قلبی

علت نارسایی قلبی در افراد متفاوت است و ممکن فرد بعد از یک حمله قلبی، جراحی قلب و...، دچار بیماری نارسایی شود.در اکثر مواقع نارسایی قلبی به علت یک بیماری دیگر ایجاد می شود و یکی از اصلی‌ترین دلایل ابتلا به این بیماری، گرفتگی رگ قلب است.علت نارسایی قلبی عبارتند از:

• HIV
• دیابت
• حمله قلبی
• فشارخون بالا
• کم‌خونی شدید
• بیماری دریچه قلب
• بیماری عروق کرونر
• نقص قلبی مادرزادی
• آمفیزم (بیماری ریوی)
• تیروئید پرکار یا کم‌کار
• اختلال ریتم قلبی
• سوءمصرف مواد مخدر یا الکل
• انواع خاصی از آریتمی (اختلال ریتم قلب)
• روش‌های درمانی سرطان مانند شیمی‌درمانی
• کاردیومیوپاتی (اختلالی که باعث ضعیف شدن عضله قلب می‌شود.)

شرح علل نارسایی قلبی توسط پزشک متخصص 

علل نارسایی قلبی حاد

برخی افراد به‌صورت ناگهانی دچار نارسایی قلب می‌شوند و در بیشتر مواقع علت این عارضه یکی از موارد زیر است:

• عفونت‌های شدید
• عکس‌العمل‌های آلرژیک
• لخته شدن خون در ریه‌ها
• استفاده از برخی داروها
• هر بیماری که کل بدن را تحت تاثیر قرار دهد.
• ویروس‌هایی که به عضله قلب حمله می‌کنند.

 عوارض نارسایی قلبی

عوارض نارسایی قلب به عوامل مختلفی مانند سن، شدت بیماری و سلامت کلی بدن بستگی دارد. اما در کل نارسایی قلبی عوارض های زیر را دارد:

• سکته
• ترومبوآمبولی
• بزرگ شدن قلب
• آسیب کبدی
• نارسایی کلیه
• مشکلات ریتم قلب
• مشکلات دریچه قلب
• آریتمی مانند فیبریلاسیون دهلیزی

عوامل خطر نارسایی قلب

هر شخصی ممکن است به نارسایی قلبی مبتلا شود اما برخی بیماری ها احتمال ایجاد آن را بیشتر می‌کنند. از جمله:

• دیابت
• کم‌خونی
• آپنه خواب
• حمله قلبی
• آمفیزم ریه
• فشارخون بالا
• پرکاری تیروئید
• کم‌کاری تیروئید
• بیماری عروق کرونر
• بیماری قلبی مادرزادی
• بیماری نارسایی دریچه قلب

علاوه بر بیماری‌های ذکر شده برخی از رفتارها و مصرف داروهایی خاص می‌توانند زمینه را برای این بیماری نارسایی قلبی فراهم کند. مانند:

• سرطان
• سیگارکشیدن
• مصرف الکل
• عفونت قلب
• ورزش نکردن
• عدم مدیریت وزن
• بیماری‌های خونی
• عفونت‌های ویروسی
• خوردن غذاهای پرچرب
• داروی بیهوشی خاص
• مشکلات ریوی و ادراری
• داروهای فشارخون بالا
• داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی
• داروهای دیابت مانند داروهای روزیگلیتازون (آواندیا) و پیوگلیتازون

روش تشخیص نارسایی قلبی

برای تشخیص نارسایی قلبی ابتدا مختصص قلب و عروق سوابق پزشکی شما را از جمله فشارخون بالا، دیابت یا بیماری عروق کرونر را بررسی می کند.سپس پزشک معاینات فیزیکی مانند گوش دادن به صدای قلب، گوش‌دادن به ریه‌ها(تشخیص تجمع مایع در ریه) و وریدهای گردن را انجام می دهد. پس از معاینه فیزیکی، پزشک برای بررسی دقیق‌تر آزمایشات زیر را تجویز می‌کند.

• آزمایش خون: پزشک برای بررسی علائم بیماری های مانند دیابت و فشار خون که می‌توانند روی قلب تاثیر بگذارد آزمایش خون را انجام می دهد.
• اشعه ایکس: با استفاده از تصاویر اشعه ایکس فقسه سینه می‌توان وضعیت قلب و ریه‌ها را بررسی کرد.
• نوار قلب: پزشک نوار قلب یا همان الکتروکاردیوگرام را برای بررسی نشانه های بیماری قلبی تجویز کند که در این آزمایش تعداد و طول هر ضربان قلب نشان داده می شود، سریع و بدون درد است.
• اکو قلب: پزشک برای تشخیص نوع بیماری قلبی از اکو قلب یا اکوکاردیوگرام استفاده می کند زیرا در این روش اندازه و ساختار قلب، جریان خون و دریچه‌های قلب بررسی می شود.
• تست ورزش:تست ورزش با بررسی عملکرد قلب به تشخیص بیماری قلبی کمک می‌کند. تست ورزش در مطب پزشک انجام شده و از شما خواسته شود، روی تردمیل بدوید یا روی دوچرخه ثابت رکاب بزنید.
• سی‌تی‌اسکن:سی تی اسکن قلب و قفسه سینه یک روش تصویربرداری است که به پزشک ما اجازه می دهد تا ساختار قلب و رگ های خونی مجاور را بدون ایجاد هیچ برشی بررسی کند.
• ام‌آرآی: در روش ام آر آی با امواج رادیویی تصویری از قلب به دست می‌آید.
• آنژیوگرافی:آنژیوگرافی قلب روشی است که کمک می کند میزان جریان خون در رگها بررسی شود.در این روش یک لوله نازک (کاتتر) از طریق یک رگ خونی (معمولا رگ کشاله ران) به سمت قلب هدایت می‌شود.
• بیوپسی میوکارد: گاهی برای تشخیص نوع بیماری پزشک از بیوپسی میوکارد یا نمونه برداری از عضله قلب استفاده می کند.در این روش یک لوله کوچک و قابل انعطاف وارد سیاهرگ گردن یا کشاله ران می‌شود. پزشک با این ابزار قسمت بسیار کوچکی از عضله قلب را برمی‌دارد.

پیشگیری از نارسایی قلب

پیشگیری از نارسایی قلب با تغییر سبک زندگی و کاهش عوامل خطر امکان پذیر است. برای تغییر سبک زندگی باید اقدامات زیر را انجام دهید:

• ترک سیگار
• فعالیت بدنی
• حفظ وزن سالم
• رژیم غذایی سالم
• داشتن خواب کافی
• کاهش و مدیریت استرس
• کنترل شرایط بدن مانند فشارخون بالا یا دیابت

  درمان نارسایی قلبی

درمان نارسایی قلبی به معنی ازبین‌رفتن بیماری نیست زیرا یک بیماری مزمن است و باید در تمام طول زندگی آن را مدیریت کرد. علائم این بیماری را می توان با روش های مانند دارو، جراحی،رژیم غذایی،پیوند قلب و... بهبود بخشید.در درمان بیماری نارسایی مهم‌ترین بخش کنترل کردن فاکتورهای مستعد کننده یا ریسک فاکتورهایی است که منجر به این بیماری می شود مانند فشار خون و بیماری عروق کرونر. روش های درمان نارسایی قلبی به شرح زیر است:

رژیم غذایی

رژیم غذایی یکی از روش های درمان نارسایی قلبی است که تاکید بیشتری بر کنترل نمک غذا دارد و باید از فست فودها، کنسرو، کمپوت و آبمیوه‌ها پرهیز شود.

ورزش

ورزش یکی از روش های درمان نارسایی قلبی است که در سال های اخیر بسیار اهمیت پیدا کرده است و توصیه می‌شود که حتما این بیماران زیر نظر متخصص قلب و متخصص توانبخشی ورزش را شروع کنند.

دارو

دارو یکی از روش های درمان اصلی برای بیماران نارسایی قلبی است. مهم‌ترین داروها برای کنترل این عارضه عبارتند از:

• داروی انالاپریل، لیزینوپریل و کاپتوپریل در دسته داروهای مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین است که فشارخون و فشار روی قلب را کاهش می‌دهند و جریان خون را بهبود می‌بخشند.
• پزشک داروهای لوزارتان، والزارتان و کاندسارتان برای افرادی که نتوانند مهارکننده‌های دسته اول را تحمل کنند، داروهای مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین را تجویز می‌کند.
• گاهی پزشک مسدودکننده‌های بتا مانند کارودیلول، متوپرولول و بیسوپرولول را برای بیمار تجویز می کند.این دسته داروها ضربان قلب، فشارخون و علائم نارسایی قلب را کاهش می‌دهند
• به این نوع داروهای دیورتیک‌ها
• داروهای دیورتیک‌ که اغلب به آن قرص آب گفته می‌شود با اثر بر روی کلیه با افزایش جریان ادرار باعث افزایش حجم ادرار انسان می‌شوند.

جراحی

جراحی قلب یکی دیگر از روش های درمان نارسایی است که از دستگاه‌های الکترونیکی برای شک‌دادن قلب استفاده می شود. روش های جراحی برای درمان نارسایی قلب عبارتند از:

• اگر دلیل نارسایی قلبی انسداد شدید عروق باشد،پزشک جراحی بای‌پس عروق کرونر را توصیه می کند که در این روش یک رگ خونی سالم از پا، بازو یا قفسه سینه گرفته‌ می شود و از طریق آن مسیر جدیدی در قسمت مسدود شده ایجاد می‌شود.
• اگر دلیل نارسایی، اختلال در دریچه قلب باشد، پزشک استفاده از دریچه قلب مصنوعی را توصیه می‌کند.
• برای جلوگیری از عوارض نارسایی و درمان تپش قلب استفاده از دفیبریلاتور قابل کاشت(باتری شوکر) در بدن است.
• زمانی که مشکل از بطن‌ها باشد، دستگاهی به نام ضربان‌ساز دوبطنی سیگنال‌های الکتریکی را به بطن‌ها می‌رساند. با این دستگاه بطن‌ها هماهنگ‌تر منقبض شده و پمپاژ خون بهتر می‌شود.

پیوند قلب

پیوند قلب برای درمان بیماری نارسایی در صورتی استفاده می شود که بیماری شدید است و با دارو و روش‌های جراحی نمی‌توان علائم آن را کنترل کرد.بیمارانی که نیاز به پیوند قلب دارند در لیست پیوند قرار می‌گیرند و عمل توسط پزشکان جراح و تیم نارسایی قلبی انجام می‌شود.

قلب مصنوعی

قلب مصنوعی یک روش دیگر برای درمان بیماران نارسایی قلب است که متاسفانه به دلیل هزینه بسیار زیاد آن هنوز در کشور امکان ارائه این خدمت به صورت گسترده وجود ندارد.

شرح روش های درمان نارسایی قلبی با دارو

نارسایی قلب در جوانان

احتمال ایجاد نارسایی قلب در جوانان به علت چاقی وجود دارد هرچند این بیماری بیشتر افراد مسن را درگیر می‌کند.جوانان بهتر است با کاهش وزن و کنترل چاقی و فشار خون علائم مربوط به این بیماری را کنترل کنند.

نارسایی قلب نوزاد

معمولا علت ایجاد نارسایی قلب نوزاد، مادرزادی است که مسیر گردش خون بسیار ناکارآمد است و عضله قلب مشکلی ندارد.

طول عمر بیماران نارسایی قلبی

طول عمر بیماران نارسایی قلبی به طور دقیق مشخص است اما می توان یک میانگین از آماری که از مرگ و میر و طول عمر افرادی که به نارسایی قلبی مبتلا هستند، به شما ارائه داد.حدود ۵۰٪ کسانی که به نارسایی قلبی مبتلا هستند، حدود ۵ سال زنده خواهد ماند و مشکلی نخواهند داشت. اما ۳۰٪ کسانی که به نارسایی قلبی مبتلا هستند، تا ۱۰ سال هم زندگی کرده اند.

نارسایی قلبی و اهمیت تشخیص به موقع آن

برای درمان نارسایی قلب به کدام دکتر مراجعه کنیم؟

برای درمان نارسایی قلب باید به متخصص قلب و عروق مراجعه کنید به ویژه اگر علائم نارسایی قلب مانند تنگی نفس، خستگی، تورم پاها و شکم را تجربه کرده‌اید.

سخن آخر

بیماری نارسایی قلبی که با نام نارسایی احتقان قلبی نیز شناخته می‌شود، هنگامی رخ می‌دهد که قلب توان کافی برای پمپاژ خون در بدن را ندارد و با علائمی مانند تنگی نفس، خستگی، تورم در مچ پا و پاها، ضربان قلب سریع یا نامنظم همراه است. سکته، بزرگ شدن قلب، آسیب کبدی، نارسایی کلیه، مشکلات ریتم نامنظم قلب و دریچه قلب از عوارض بیماری نارسایی قلبی است.برای تشخیص نارسایی قلبی پزشک ممکن است آزمایش خون، اشعه ایکس، نوار قلب، اکو قلب، آنژیوگرافی و... تجویز کند و در صورت لزوم برای درمان این بیماری از روش های دارو درمانی، جراحی، پیوند قلب یا قلب مصنوعی استفاده کند.همچنین علت نارسایی قلبی ممکن است به دلیل ابتلا بیمار به دیابت، فشارخون بالا، تیروئید،شیمی درمانی  و...باشد. ما در مطلبی به معرفی دیابت چیست؟ انواع دیابت، پیشگیری و راه های درمان آن  پرداختیم که در صورت تمایل می توانید مطالعه کنید.در این مطلب به معرفی کامل این بیماری قلبی عروقی پرداختیم، همچنین انواع نارسایی قلب، علل و علایم آن، روش های پیشگیری، کنترل و درمان نارسایی در قلب را شرح دادیم و با 3 ویدیو از پزشک متخصص قلب و عروق و جراح آن درباره تشخیص به موقع، روش های درمانی دارویی و علت های منجر به نارسایی قلبی به تمامی موارد پرداختیم. شما هم می توانید در صورت ابتلا به این بیماری شایع تجربیات تان در کنترل عوارض آن را در قسمت نظرات تان با دیگران به اشتراک بگذارید.