اوقات فراغت سالمندی!

اگر واژه‌های اوقات فراغت، تفریح و سرگرمی تابستانه و زمستانه به گوش هرکداممان بخورد، ناخودآگاه ذهنمان کشیده می‌شود به‌سوی بچه‌ها یا فوقش جوانانی که در اوقات فراغتشان به‌دنبال سرگرمی می‌گردند؛ یعنی هیچ‌کدام از ما به اوقات فراغت و سرگرم‌شدن افراد بعداز بازنشستگی یا سالمندی حتی فکر هم نمی‌کنیم، چه برسد به اینکه کاری برایشان انجام بدهیم یا جایی در شهر را برای معرفی به آن‌ها سراغ داشته‌ باشیم. به‌عبارت‌دیگر، بدیهی است آن‌هایی که دیگر شغل و کار روزانه مشخصی ندارند، باید خودشان فکری به حال سرگرم‌شدنشان بکنند. در این گزارش می‌خواهیم بدانیم آیا مراکز تفریحی و سرگرمی خاصی در سطح شهر برای سالمندان درنظر گرفته شده است یا خیر.
 ٨درصد جمعیت استان سالمندند
براساس نتایج آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن که در سال‌١٣٩۵ در کشور انجام شد، از جمعیت ٧٩‌میلیون و ٩٢۶‌هزار و ٢٧٠‌نفر جمعیت کل کشور، هفت‌میلیون و ۴١۴‌هزار و ٩١‌نفر را جمعیت شصت‌ساله و بیشتر تشکیل می دهند. به‌عبارت‌دیگر ٩.٣‌درصد جمعیت کشور سالمند هستند که ٧٢.۴درصد آنان در مناطق شهری و ٢٧.۶‌درصد در مناطق روستایی سکونت دارند.
نرخ سالمندی در خراسان رضوی ۸‌درصد است و به گفته مسعود فیروزی، معاون امور توان‌بخشی اداره کل بهزیستی خراسان رضوی، هم‌اکنون ۵۶۰‌هزار سالمند در این استان زندگی می‌کنند که از این تعداد، هزار‌و ۶۰۰‌نفر در مراکز سالمندان نگهداری می‌شوند و ۸۰۰‌نفرشان مجهول‌الهویه هستند.
 افتتاح اولین مرکز فرازنگان در نیشابور
یکی از مراکزی که به‌عنوان متولی امور سالمندان شناخته می‌شود، بهزیستی است. معصومه شهبازی، کارشناس دبیرخانه شورای سالمندان استان، درباره برنامه‌های این اداره برای تفریحات و سرگرمی این گروه سنی می‌گوید: راه‌اندازی بنیاد فرزانگان، از مهم‌ترین برنامه‌های ماست که در دستور‌کار قراردارد، اما هنوز به بهره‌برداری نرسیده است. مبنای چنین بنیادی، این است که در ‌قالب واحدهای خیریه کوچک در سطح محلات، اقدام به برگزاری فعالیت‌های فرهنگی، اجتماعی، تفریحی و آموزشی برای سالمندان شود.
وی ادامه می‌دهد: درحال حاضر و پس‌از برگزاری جلسات متعدد، اولین مجوز به مرکزی در شهرستان نیشابور داده شده است و به‌مناسبت هفته بهزیستی، افتتاح خواهد شد. مراکز دیگر در شهرهای مشهد، کاشمر و تربت‌حیدریه نیز در‌حال آماده‌سازی هستند و به‌تدریج در آینده‌ای نزدیک به بهره‌برداری
می‌رسند.
 بنیادی برای تقویت نشاط سالمندی
شهبازی با اشاره به اینکه هدف این بنیاد درحقیقت نشان‌دادن رویکرد تازه به سالمندان جامعه است، می‌افزاید: هدف این است که با راه‌اندازی این مراکز، تقویت روحیه شادابی و نشاط در سالمندان، پرکردن اوقات فراغت آنان به بهترین شیوه و در مجموع ارتقای سلامت روحی و روانی آنان را رقم بزنیم، به‌طوری‌که به افزایش طول عمر مفید این قشر از جامعه کمک کند.
کارشناس دبیرخانه شورای سامان‌دهی سالمندان استان تأکید می‌کند: تصمیم‌گیری درباره این بنیاد در دبیرخانه شورای سامان‌دهی سالمندان استان و به ریاست استاندار و تعداد زیادی از نهادهای ذی‌ربط برای سالمندان انجام می‌شود. هدف این شورا درمجموع ایجاد زیرساخت‌هایی است که بتواند به ارتقای امکانات رفاهی و سلامت اجتماعی سالمندان کمک کند. با‌اینکه این شورا از مدت‌ها پیش تشکیل شده بود، عملا از نیمه دوم سال‌٩۶ پیگیری‌های جدی آن آغاز شده است و هرماه جلساتی برگزار می‌کند.
 ٢ مرکز روزانه تفریحی و آموزشی داریم
باوجود برگزاری جلسات متعدد و برنامه‌های مفیدی که مسئولان در سر دارند، آنچه در ظاهر پیداست، سالمندان هنوز باید منتظر بمانند. درکنار این انتظار می‌توانند از خدمات دو مرکز روزانه‌ای نیز که در سطح شهر فعالیت می‌کنند استفاده کنند؛ هرچند بسیار محدود باشد. سمانه طاهری‌زاده، کارشناس‌مسئول مراکز روزانه توان‌بخشی اداره کل بهزیستی استان، در توضیح می‌گوید: در حال حاضر، دو مرکز در شهر مشهد فعال هستند که سالمندان می‌توانند برای شرکت در کلاس‌های مختلف به آنجا مراجعه کنند.
وی تأکید می‌کند: مرکز نشاط از چندسال پیش راه‌اندازی شده است و هم‌اکنون در بولوار شهید‌کلانتری۴ به فعالیت ادامه می‌دهد و دیگری مرکز یادگار در بولوار فردوسی، خیابان مهدی١٠ دایر است. در این مراکز خدماتی همچون توان‌بخشی و فیزیوتراپی، کلاس‌های آموزشی، مشاوره‌های تغذیه، خدمات پرستاری و... به‌تناسب نیاز سالمندان برگزار می‌شود. ساعت کار این مراکز نیز ٨‌صبح تا ١٣ است.
 تفریح برای سالمندان هم ضروری است
نداشتن استطاعت مالی، اشتغال به کار، بی‌حوصله‌بودن، فقدان امکانات و فضای مناسب، ضعف جسمی، بی‌توجهی اطرافیان و فرزندان و... همه از عواملی است که باعث می‌شود از تفریح و سرگرمی سالمندان غفلت شود. بسیاری از خانواده‌هایی که فرد سالمندی در خانه دارند یا حتی خود سالمندان اهمیتی به تفریح و سرگرمی و پرکردن اوقات فراغتشان نمی‌دهند. با سالمندشدن جمعیت، وظیفه تمام گروه‌های جامعه، این است که با برنامه‌ریزی برای ارتقای حیطه‌های مختلف سبک زندگی سالمندان، از‌جمله تفریحات و الگوی اوقات فراغت آن‌ها، از بروز مشکلات
جلوگیری کنند.
 اوقاتی پای تلویزیون یا صندلی پارک
متأسفانه بیشترین فعالیت اوقات فراغت سالمندان، تماشای تلویزیون است و آمارها در کل دنیا نشان می‌دهد چیزی حدود ۵۰ تا ۸۰‌درصد وقت سالمندان پای تلویزیون می‌گذرد. هرچند تماشای برنامه‌های تلویزیونی می‌تواند سرگرم‌کننده باشد، تماشای بیش‌ازحد آن نیز عوارض بدی روی عملکرد مغز سالمندان دارد. یکی دیگر از تفریحات آنان، نشستن روی صندلی یک پارک و تماشای آدم‌های دیگر است، درحالی‌که این کار هم نمی‌تواند کمکی به سلامت آنان کند. با‌توجه‌به اینکه در سنین سالمندی، فرد از مشکلات شنوایی، بینایی و ابتلا به برخی بیمارهای فیزیکی، عضلانی و استخوانی رنج می‌برد و گاهی با محدودیت حرکتی مواجه است، نداشتن برنامه و بی‌تحرکی می‌تواند باعث تشدید افسردگی در آن‌ها شود.
چند دستور سرگرم‌کننده
 آموزش بدهید: می‌توان این افراد را با نحوه کار با اینترنت و حتی بازی‌های کامپیوتری آشنا کرد. این کار علاوه‌بر‌اینکه اوقات فراغت آن‌ها را پر می‌کند، از بروز زوال عقل زودرس و دمانس و آلزایمر جلوگیری می‌کند.
 مسئولیت بدهید: به توصیه روان‌شناسان حوزه سالمندان، خانواده‌ها بهتر است مسئولیتی را، از خرید مایحتاج زندگی گرفته تا نگهداری بچه‌ها، آشپزی‌کردن یا نگهداری از گل و گیاه و باغبانی و... به سالمند بسپارند.
 سفر ببرید: دیگر روش مؤثر سرگرم‌کردن سالمندان که در بهبود وضعیت خواب، فراموشی مشکلات، فراموشی درد، خروج از انزوا و یادگیری تأثیر دارد، گردش و سفر است. البته باید شرایط فرد سالمند، میزان حوصله و تحمل وی را هم در نظر بگیرید. بهترین وسیله برای مسافرت سالمندان هم اول هواپیما و بعد قطار است.
 ورزش کنید: کشورهای توسعه‌یافته که تقریبا ٢۵‌درصد از جمعیت آن‌ها سالمند هستند، به ورزش بیشتر توجه می‌کنند. بهترین ورزش برای این گروه سنی، ورزش‌های مقاومتی و هوازی است. توصیه می‌شود اگر سالمند مشکل خاصی ندارد، هفته‌ای ١۵٠‌دقیقه ورزش کند. ورزش‌های آرام مانند یوگا نیز برای این طیف سنی مفید است.
 کتاب‌‌بخوانید: جامعه سالمندان ما به‌سمتی می‌رود که تعداد سالمندان تحصیل‌کرده بیشتر شده است. این افراد می‌توانند در مراسم ادبی و شعرخوانی حضور یابند. در گوشه‌و‌کنار شهر و در کتابخانه‌ها و محافل ادبی سالمندان می‌توانند همتایان خود را بیابند و بدین وسیله دوستان جدیدی هم پیدا کنند. جدول حل‌کردن، بازی شطرنج و دیگر بازی‌های فکری نیز برای افراد تحصیل‌کرده، تفریحات خوبی است.